Nguyễn Trãi là tác gia vĩ đại trong lịch sử văn học dân tộc. Với hệ thống sáng tác đa dạng về mặt thể loại ( thơ ca trữ tình, văn xuôi chính luận), phong phú về nội dung, sâu sắc trong tư tưởng tình cảm, ông đã mang đến cho văn học Việt Nam những đóng góp to lớn . Tìm hiểu sự nghiệp sáng tác của Nguyễn Trãi, chúng ta có thể khẳng định
Tác phẩm của Nguyễn Trãi đã tiếp thu được nhiều truyền thống, thành tựu của văn học Lý Trần.
- Kết tinh đầy đủ nhất hai khuynh hướng cảm hứng lớn của văn học dân tộc trong năm thế kỉ trước đó:
+ Cảm hứng yêu nước
+ Cảm hứng nhân văn
Mở đường cho giai đoạn phát triển mới
Về nội dung
- Cảm hứng yêu nước trong văn chương Nguyễn Trãi qua Bình ngô đạo cáo, toàn diện và sâu sắc hơn giai đoạn trước ( yếu tố văn hiến, yếu tố truyền thống lịch sử là hạt nhân cơ bản để xác định dân tộc, đưa chữ “dân” vào phạm trù “ái quốc”)
- Cảm hứng nhân văn qua Ức Trai thi tập, Quốc âm thi tập mở rộng và phong phú hơn.
Nhân nghĩa của nho giáo, đạo lý của dân tộc, nhân bản của con người
+ Một trong những tác giả văn học viết đầu tiên nói lên hai tiếng “ơn dân” – ơn những người lao động chân lấm tay bùn : “ Ăn lộc đền ơn kẻ cấy cày”
+ Một trong những tác giả đầu tiên của văn học trung đại Việt Nam đem “con người trần thế” vào sáng tác văn học như một đối tượng thẩm mỹ. Như vậy, về mặt nội dung cảm hứng, Nguyễn Trãi là người mở cánh cửa văn học thời đại mới, người mở cánh cửa văn học vào tương lai.
Về nghệ thuật
Văn chương Nguyễn Trãi có sự kết tinh thành tựu ở hai bình diện cơ bản nhất là thể loại và ngôn ngữ
- Về thể loại:
+ Có đầy đủ những thể văn ngoại nhập như cáo, chiếu, biểu , thơ phú Đường luật ( kiệt tác văn chương như Bình ngô đại cáo)
+ Sáng tạo thể loại văn học mới: thơ Nôm Đường luật ( Quốc âm thi tập)
- Về ngôn ngữ:
+ Sáng tác bằng cả chữ Hán và chữ Nôm ( đều có thành tựu lớn)
+ Người có công đầu đưa ngôn ngữ tiếng Việt trở thành ngôn ngữ văn học