Ngôn ngữ,trình tự của thủ tục trọng tài trên toàn thế giới
Địa điểm và ngôn ngữ trọng tài.
* Địa điểm trọng tài là nơi công việc giải quyết tranh chấp được tiến hành là địa điểm tiến hành phiên họp xét xử và tiến hành các thủ tục tố tụng khác có sự tham gia của một hoặc các bên nhân chứng.
* Ngôn ngữ trọng tài là tiếng nói, chữ viết được sử dụng trong quá trình tố tụng. Trong đơn yêu cầu, đơn biên minh và bất kỳ vấn đề nào trình bày bằng văn bản hoặc bằng lời trong phiên họp xét xử, các buổi nghe trình bày.
Về nguyên tắc, ngôn ngữ trọng tài và địa điểm trọng tài do các bên thoả thuận Uỷ ban trọng tài, trọng tài viên chỉ định quyết định khi các bên không có thoả thuận hoặc không thoả thuận được.
Ở nước ta, theo quy định tài Khoản 1 Điều 24, Nghị định 116/CP quy định tiếng nói, chữ viết dùng trong quá trình giải quyết tranh chấp là tiếng Việt - là một hạn chế khi các đương sự không mang quốc tịch Việt Nam.
Địa điểm trọng tài là một vấn đề quan trọng đối với các bên vì nó ảnh hưởng đến chi phí theo đuổi việc giải quyết tranh chấp. Ngôn ngữ trọng tài ảnh hưởng đến khả năng các bên đưa ra những lý lẽ để biện minh hoặc các buộc cũng như việc theo dõi quá trình xét xử vụ việc của đương sự. Chính vì vậy, các bên cần xác định một cách cụ thể, càng cụ thể càng tốt.
Giới thiệu sơ bộ về trình tự chung của thủ tục trọng tài trên thế giới.
Phương pháp giải quyết tranh chấp thương mại bằng trọng tài theo thông lệ quốc tế thường được tiến hành theo trình tự như sau:
Đưa đơn kiện.
Thành lập Uỷ ban trọng tài.
Căn cứ vào thoả thuận trọng tài vên nguyên đơn gửi đơn kiện tới tổ chức trọng tài có thẩm quyền, trong đó nêu tóm tắt nội dung vụ việc, tên, địa chỉ của các bên tranh chấp. Cách thức thành lập Uỷ ban trọng tài được tiến hành như sau:
1. Hai bên nhất trí chọn một trọng tài viên duy nhất
2. Mỗi bên chọn một trọng tài viên và trọng tài viên của các bên chọn ra trọng tài viên thứ ba làm Chủ tịch ban trọng tài là người ra quyết định cuối cùng của phiên họp phân xử. Nếu trọng tài việ của các bên không thống nhất trọn được trọng tài viên thứ ba thì Chủ tịch Trung tâm trọng tài sẽ chỉ định (đối với trọng tài thường trực) hoặc Toà án chỉ định (đối với AD - HOC).
Để tạo điều kiện thuận lợi cho các bên trong việc lựa chọn trọng tài viên các tổ chức trọng tài quy chế thường đưa ra bản danh sách các trọng tài viên có thể tham gia xét xử. Ban thư ký của tổ chức trọng tài có chức năng hướng dẫn, tư vấn cho các bên trong việc lựa chọn trong tài viên nếu các bên yêu cầu.
Sau khi đã lựa chọn được các trọng tài viên để thành lập Uỷ ban trọng tài trong qúa trình tố tụng, nếu các bên có sự nghi ngờ về tính vô tư và độc lập của trọng tài viên thì có quyền bãi miễn trọng tài viên. Các quy tắc tố tụng của các tổ chức trọng tài, nói chung, đều quy định vấn đề này.
Như vậy, thủ tục tố tụng trọng tài về cơ bản tạo điều kiện cho các nhà kinh doanh có thể tự do lựa chọn trọng tài viên theo yêu cầu của mình. Khi lựa chọn các viên có điều kiện cần nhắc các yếu tố như trình độ chuyên môn, khả năng xét xử và đạo đức của trọng tài viên để lựa chọn được trọng tài viên mà mình tin cậy nhất để trao cho họ quyền quyết định cuối cùng về vấn đề đang tranh chấp.
Hoà giải trước Uỷ ban trọng tài .
Sau khi các bên lựa chọn được các trọng tài viên đê thành lập Uỷ ban trọng tài, các trọng tài viên sẽ tiến hành nghiên cứu hồ sơ, thu thập và xác minh chứng cứ trên cơ sở chứng từ, tài liệu các bên tự nguyện cung cấp. Trong những trường hợp cần thiết, Uỷ ban trọng tài có thể nhờ Toà án giúp đỡ trong việc thu thập chứng cứ.
Luật trọng tài các nước quy định rằng trước khi mở phiên họp xét xử, các trọng tài viên được lựa chọn trước hết phải đề xuất, vận động các bên giải quyết tranh chấp bằng con đường hoà giải. Tuy vậy, Uỷ ban trọng tài chỉ có thể thực hiện vai trò là hoà giải viên khi các bên đồng ý. Thực tiễn giải quyết tranh chấp của các tổ chức trọng tài quốc tế, đặc biệt ở khu vực Châu á cho thấy các trọng tài viên trên cơ sở phân tích hồ sơ vụ việc có thể đề nghị các bên tiến hành hoà giải. Nếu các bên đồng ý hoà giải thành công trước khi công bố phán quyết hoặc ngay tại phiên họp xét xử đầu tiên thì Uỷ ban trong tài sẽ kết thúc vụ việc. Theo yêu cầu của các bên, Uỷ ban trọng tài sẽ ghi nhận thoả thuận hoà giải thành phán quyết trọng tài. Khi đó, các bên tranh chấp sẽ tiết kiệm thời gian đi kiện và chi phí trọng tài. Nếu các bên không chấp nhận hoà giải hoặc hoà giải không thành thì Uỷ ban trọng tài sẽ tiến hành tổ chức xét xử.
Tổ chức xét xử.
Sau khi các bên không hoà giải được thì Uỷ ban trọng tài quyết định tiến hành phiên họp xét xử vụ tranh chấp. Uỷ ban trọng tài sẽ thông báo cho các bên biết về thời gian, địa điểm tiến hành phiên họp xét xử. Thông thường phiên họp xét xử được tiến hành theo nguyên tắc xét xử kín, không công khai. Tham gia phiên xét xử ngoài các trọng tài viên là thành viên của Uỷ ban trọng tài, đại diện của các bên tranh chấp, các luật sư của các bên, thư ký phiên họp. Những người ngoài cuộc chỉ có mặt khi các bên đồng ý. Thủ tục xét xử được Uỷ ban trọng tài tuân thủ quy tăcss tố tụng trọng tài, còn nội dung vụ việc sẽ được phân xử theo luật thực chất áp dụng cho hợp đồng.
Trong phiên họp xét xử Uỷ ban trọng tài sẽ dành cơ hội cho các bên trình bày quan điểm của minh về nội dung tranh chấp, đồng thời khuyến khích các bên bổ sung các chứng cứ đã có.
Ra phán quyết.
Sau khi các bên trình bày quan điểm của mình, trên cơ sở luật thực chất áp dụng cho vụ việc Uỷ ban trọng tài sẽ phân tích những điểm đúng sai của mỗi bên và đưa ra quyết định cuối cùng về vụ tranh chấp gọi là phán quyết trọng tài. Việc ra phán quyết dựa trên các căn cứ luật áp dụng, các điều khoản hợp đồng, tập quán và thông lệ thương mại quốc tế. Phán quyết được hoàn thành trong một thời hạn nhất định và được gởi cho các bên để đảm bảo tính nhanh chóng, dứt điểm của thủ tục trọng tài.
Công nhận và thi hành phán quyết của trọng tài.
Phán quyết của trọng tài là quyết định cuối cùng của Uỷ ban trọng tài hoặc của trọng tài viên duy nhất. Nếu là phán quyết của Uỷ ban trọng tài thì phán quyết đó phải được biểu quyết theo đa số. Quyết định của trọng tài phải được lập thành văn bản và phải có chữ ký của tất cả các trọng tài viên.
Các bên có trách nhiệm thực hiện ngay các quyết định của trọng tài phán quyết của trọng tài là chung thẩm.
Tuy nhiên, do trọng tài không nằm trong hệ thống các cơ quan Nhà nước, không nhằm thực hiện quyền lực của Nhà nước nên không có những biện pháp cưỡng chế Nhà nước. Vì vậy khi bên thua kiện không tự nguyện thực hiện phán quyết của trọng tài thì theo thông lệ quốc tế, bên thắng kiện có quyền yêu cầu Toà án ra quyết định công nhận làm căn cứ cho việc cưỡng chế thi hành. Sau khi Toà án kiểm tra tính hợp pháp của quyết định trọng tài, Toà sẽ ra quyết định cưỡng chế thi hành án và lúc đó phán quyết của trọng tài có hiệu lực thi hành như một quyết định hoặc bản án của Toà án.
Chỉ trong trường hợp Toà án xem xét việc ra quyết định cũng như quá trình tố tụng vi phạm các quy định có tính nguyên tắc của tố tụng trọng tài và khi đó các bên có quyền yêu cầu một Uỷ ban trọng tài khác hoặc mở lại thủ tục tại toà án từ đầu.
Trên đây là những vấn đề cơ bản của việc giải quyết tranh chấp bằng trọng tài trên thế giới. Song ở Việt Nam, với những đặc thù của một nước XHCN, bước đầu mở cửa hội nhập vào nền kinh tế thế giới, tranh chấp thương mại cũng như thủ tục giải quyết tranh chấp bằng trọng tài có nhiều tính riêng biệt