TÀI LIỆU

Ý kiến: Web 3.0 và Những Thách Thức Về Bền Vững và Cơ Hội Nghiên Cứu

Science and Technology
0

Ý kiến: Web 3.0 và Những Thách Thức Về Bền Vững và Cơ Hội Nghiên Cứu
Shekhar Rathor¹, Mingyu Zhang², Taehoon Im¹
¹ Khoa Quản lý, Marketing và Hệ thống Thông tin, Đại học Sam Houston State, Huntsville, TX 77340, Mỹ
² Khoa Khoa học Máy tính và Công nghệ, Đại học Florida Memorial, Miami Gardens, FL 33054, Mỹ
Liên hệ: srathor@shsu.edu. Chia sẻ theo giấy phép CC By 4.0

Tóm tắt:
Web 3.0 là thế hệ tiếp theo của web và hiện đang ở giai đoạn đầu phát triển. Web 3.0 sử dụng nhiều thành phần kỹ thuật để tạo ra một hệ sinh thái Internet đổi mới. Nó được đặc trưng bởi các tính năng như phi tập trung, khả năng tương tác, quyền sở hữu dữ liệu và hợp đồng thông minh. Web 3.0 hướng tới việc nâng cao trải nghiệm người dùng, quyền riêng tư và kiểm soát dữ liệu, đồng thời thúc đẩy một tương lai số công bằng. Web 3.0 có tiềm năng lớn trong việc thúc đẩy tiến trình hướng tới các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Khi các công nghệ Web 3.0 thu hút sự chú ý, những lo ngại cũng nảy sinh về tác động tiềm ẩn của chúng đối với tính bền vững, bao gồm tiêu thụ năng lượng, rác thải phần cứng và dấu vết carbon. Bằng cách xem xét tình trạng hiện tại của nghiên cứu về Web 3.0 và tính bền vững, bài báo này thảo luận về các dự án bền vững chính của Web 3.0, thách thức về tính bền vững, và những hướng đi tương lai để xây dựng một kỷ nguyên số bền vững hơn.

Từ khóa: Web 3.0; bền vững; nghiên cứu bền vững; blockchain; phát triển bền vững

1. Giới thiệu
Web 3.0 là thế hệ tiếp theo của web sử dụng nhiều công nghệ như công nghệ web ngữ nghĩa, nguyên tắc Web 2.0 và trí tuệ nhân tạo [1]. Nó cũng được gọi là “web phi tập trung” hoặc “web ngữ nghĩa” [2]. Web 3.0 nhằm nâng cao trải nghiệm người dùng, quyền riêng tư và quyền sở hữu dữ liệu bằng cách tích hợp nhiều công nghệ và nguyên tắc khác nhau. Thuật ngữ “Web ngữ nghĩa” đề cập đến quan niệm của Tổ chức World Wide Web (W3C) về một mạng dữ liệu liên kết trên Internet. Nó bao gồm các công nghệ cho phép cá nhân tạo ra các kho dữ liệu trên web, xây dựng từ vựng, và đặt ra các hướng dẫn quản lý dữ liệu [3,4]. Web ngữ nghĩa là một mạng dữ liệu toàn diện, cố gắng tích hợp và liên kết tất cả thông tin có sẵn trong thế giới số [5]. Web 3.0 được đặc trưng bởi nhiều tính năng chính như phi tập trung, khả năng tương tác, quyền sở hữu dữ liệu, hợp đồng thông minh, tích hợp web ngữ nghĩa và tính mở [5-9]. Mục tiêu của Web 3.0 là tạo ra một hệ sinh thái Internet tập trung vào người dùng, bảo vệ quyền riêng tư và thúc đẩy một tương lai số công bằng hơn bằng cách kết hợp các tính năng quan trọng này. Mặc dù việc chấp nhận rộng rãi các công nghệ Web 3.0 còn chưa chắc chắn, nhưng những tác động của chúng đối với các lĩnh vực khác nhau như thương mại điện tử, phương tiện truyền thông số, mạng xã hội, quản lý chuỗi cung ứng và tài chính đã tạo ra nhiều triển vọng thú vị và đáng lo ngại [10].

Sự xuất hiện của Web 3.0 đã làm dấy lên các lo ngại về tính bền vững liên quan đến việc sử dụng, đặc biệt là về tiêu thụ năng lượng, rác thải phần cứng và dấu vết carbon [9,11,12]. Do đó, điều quan trọng là phải xem xét các tác động bền vững của Web 3.0 và phát triển các chiến lược để giảm thiểu tác động tiêu cực của nó đối với môi trường và các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Khi các công ty tập trung nhiều hơn vào các công nghệ blockchain, họ cần giải quyết các vấn đề liên quan như tiêu thụ năng lượng [12,13]. Web 3.0 cũng mang lại cơ hội đạt được các SDGs vì nó có tiềm năng ảnh hưởng đáng kể đến hệ thống tài chính [14], nền kinh tế [14], quản trị [15], y học [16], và các hệ thống đổi mới khác thông qua tính mở và phi tập trung [17]. Web 3.0 có thể đóng góp vào tính bền vững bằng cách cho phép các chiến lược tiếp thị hiệu quả, bền vững [18], các mô hình kinh doanh bền vững [19], quản lý chuỗi cung ứng bền vững [20,21], và sử dụng các hệ thống phi tập trung như blockchain [22].

Để hiểu các thách thức về tính bền vững trong kỷ nguyên số, điều cốt yếu là phải xem xét một cách nghiêm túc mối quan hệ giữa Web 3.0 và tính bền vững [9,17]. Sự xuất hiện của Web 3.0 đã thu hút sự quan tâm đáng kể về các tác động tiềm ẩn của nó đối với tính bền vững. Tuy nhiên, có rất ít nghiên cứu cung cấp mô tả toàn diện về các vấn đề bền vững liên quan đến Web 3.0. Cần phải hiểu rõ các vấn đề và thách thức về bền vững liên quan đến Web 3.0 [17,23]. Web 3.0 mang lại tiềm năng lớn cũng như các thách thức về tính bền vững. Do đó, nó mở ra những cơ hội nghiên cứu chưa từng có. Dựa trên những cân nhắc này, bài báo này nhằm hiểu tình trạng hiện tại của các thách thức và cơ hội bền vững liên quan đến Web 3.0 và cung cấp các hướng dẫn cho nghiên cứu trong tương lai. Nó đi sâu vào những lợi ích và thách thức tiềm năng về tính bền vững mà Web 3.0 đặt ra, làm sáng tỏ con đường hướng tới một tương lai số xanh hơn.

Phần còn lại của bài báo được tổ chức như sau: Mục 2 thảo luận về các thành phần và tính năng của Web 3.0, và Mục 3 thảo luận về văn liệu Web 3.0 và bền vững. Mục 4 thảo luận về các dự án blockchain và Web 3.0 vì tính bền vững, và ở Mục 5, các lĩnh vực nghiên cứu trong tương lai được thảo luận.

2. Các Thành Phần và Tính Năng của Web 3.0

Web 3.0 nhằm cách mạng hóa web tĩnh, chỉ đọc của Web 1.0 và web động, chỉ đọc và viết của Web 2.0 bằng cách thiết lập một hệ sinh thái web phi tập trung [24]. Dự kiến có khoảng 1 tỷ người dùng Web 3.0 vào năm 2027, với các ứng dụng hiện tại bao gồm tài chính phi tập trung (DeFi), các mã thông báo không thể thay thế (NFTs), các trò chơi kiếm tiền (P2E), và các tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs) [25]. Web 3.0 trình bày một mô hình mới (đọc-viết-sở hữu) của Internet, được phi tập trung (phân bổ quyền sở hữu), không cần cấp phép (truy cập bình đẳng), và không cần tin tưởng (mã nguồn mở, dựa trên sự đồng thuận), trong đó các tài sản số được mã hóa sẽ thúc đẩy các hoạt động tương tác và kinh tế [5,10,26].

Do thiếu các nghiên cứu sâu rộng và các định nghĩa không nhất quán, cần có một định nghĩa chính xác về Web 3.0 [7]. Mặc dù không có một định nghĩa duy nhất nào được chấp nhận rộng rãi về Web 3.0 [27,28], một nghiên cứu đã đề xuất định nghĩa rằng, “Web 3.0 là công cụ công nghệ mới sáng tạo và cách mạng, phân tích, tích hợp và liên kết dữ liệu, giúp các cá nhân cũng như các tổ chức hệ thống hóa sự hỗn loạn của các thông tin không được tổ chức, liên kết, lọc, lưu trữ và phân loại bằng cách sử dụng một số công cụ công nghệ thông minh khác nhau để cung cấp thông tin có ý nghĩa.” [29] (trang 6224).

Các nhà phát triển Web 3.0 hướng tới việc triển khai các ứng dụng trên các mạng phi tập trung như nền tảng blockchain thay vì dựa vào một máy chủ duy nhất, cho phép tăng cường phi tập trung hóa và tính đàn hồi cao hơn [27]. Trong Web 3.0, việc tạo ra thông tin mới chủ yếu được điều khiển bởi máy tính thay vì con người, thể hiện một sự thay đổi căn bản trong việc tạo ra thông tin [7]. Web 3.0 hướng tới việc tạo ra một hệ sinh thái trực tuyến liên kết, bảo mật và mang lại sự công bằng lớn hơn trong không gian số cho tất cả người dùng [10]. Nó cung cấp một cách mới để tổ chức và khuyến khích công việc của xã hội, nơi mà các cá nhân sở hữu và kiểm soát tài sản của họ [9]. Nó có thể sử dụng thông tin không có cấu trúc trên web một cách thông minh bằng cách diễn giải ngữ cảnh mà thông tin được trình bày [7]. Sự chuyển đổi sang Web 3.0 biểu thị một sự thay đổi về các ứng dụng phi tập trung, tập trung vào người dùng và được hỗ trợ bởi blockchain, hứa hẹn tăng cường bảo mật, quyền riêng tư và kiểm soát cho người dùng Internet [9,10]. Nó đề cao việc khẳng định các quyền cá nhân liên quan đến danh tính, quyền riêng tư và tài sản trong các hệ sinh thái dữ liệu mở và đáng tin cậy [9]. Web 3.0 về cơ bản sử dụng blockchain, tiền mã hóa và NFTs để trao quyền cho người tiêu dùng bằng cách khôi phục quyền sở hữu và quyền kiểm soát tài sản số [26,30]. Nó giới thiệu một khung làm việc mới để tổ chức và khuyến khích công việc xã hội, trong đó các cá nhân nắm quyền sở hữu và kiểm soát tài sản số của họ [9].

Web 3.0 là một công nghệ đa ngành và đang phát triển nhanh chóng, bao gồm nhiều lĩnh vực như khoa học máy tính, tài chính, kinh tế và thiết kế quản trị, làm cho việc đạt được hiểu biết toàn diện trở nên thách thức do liên tục xuất hiện các sáng tạo và dự án mới [17]. Nó có tiềm năng cách mạng hóa nhiều lĩnh vực, bao gồm tài chính, quản trị, quyền riêng tư dữ liệu và quản lý danh tính số bằng cách cho phép tăng cường phi tập trung hóa, trao quyền cho người dùng, và đổi mới trong bối cảnh số [10].

2.1. Các Thành Phần của Web 3.0

Web 3.0 sẽ bao gồm một loạt các công nghệ đa dạng, trong đó một số vẫn chưa được phát triển, trong khi các công nghệ khác đã tồn tại trong cơ sở hạ tầng web hiện tại [7,31]. Web 3.0 bao gồm Metaverse, Blockchain, Trí tuệ Nhân tạo (AI), DAOs và các ứng dụng số khác [5,10,24,32]. Nó tích hợp nhiều công nghệ web như Resource Description Framework Schema (RDFS), Intelligent Agents (IAs), Ontology Web Language (OWL), Structured Query Language (SQL), Simple Protocol, và RDF Query Language (SPARQL) [7]. Một số thành phần chính của Web 3.0 được tóm tắt trong Bảng 1. Web 3.0 nhằm nâng cao trải nghiệm người dùng bằng cách tạo ra trải nghiệm sống động thực tế thông qua việc tích hợp nhiều công nghệ [26,33]. Các công nghệ Web 3.0 đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập các hệ thống bảo mật, minh bạch và phi tập trung [10].

Bảng 1. Các thành phần của Web 3.0.

Thành phần Mô tả Tham chiếu
Công nghệ Web ngữ nghĩa Web ngữ nghĩa là tầm nhìn về web nơi dữ liệu được cấu trúc theo cách mà máy móc có thể đọc và xử lý dễ dàng. [7], [1], [31]
Nguyên tắc Web 2.0 Web 2.0 mô tả phiên bản hiện tại (đọc, viết) của Internet tập trung vào sự hợp tác và tính khả dụng của người dùng. [1]
Trí tuệ nhân tạo Các ứng dụng Web 3.0 thông minh, có khả năng học hỏi và thích ứng với hành vi của người dùng bằng các thuật toán trí tuệ nhân tạo. [7], [1]
Metaverse Là một lĩnh vực số phi tập trung, nơi cá nhân và tổ chức tham gia vào các hoạt động xã hội và kinh doanh. Metaverse tạo ra một thế giới 3D ảo thông qua thực tế tăng cường (AR) và thực tế ảo (VR), nơi người dùng tương tác với môi trường ảo và người khác. [34], [17], [24], [32], [30]
Blockchain Blockchain là một mạng phi tập trung, nơi các khối (hồ sơ kỹ thuật số) được mã hóa và nối với nhau, mỗi nút sẽ sao chép blockchain trước đó. Trong Web 3.0, blockchain được sử dụng để lưu trữ và xác minh danh tính. [22], [24]
Mã hóa và tiền mã hóa Web 3.0 áp dụng mã hóa và tiền mã hóa làm cơ chế khuyến khích, trao đổi giá trị và quản trị. Mã hóa đại diện cho các tài sản số có nhiều chức năng trong các ứng dụng phi tập trung. Các giao dịch tài sản số (gọi là tiền mã hóa) được ghi lại bởi blockchain. [24], [35], [10]
Non-Fungible Tokens (NFTs) NFTs là các tài sản mật mã dựa trên blockchain, đại diện cho quyền sở hữu đối với các đối tượng kỹ thuật số. NFTs là không thay thế được và là duy nhất. Các trường hợp sử dụng của NFTs bao gồm nghệ thuật số, ngành công nghiệp âm nhạc, trò chơi, quyền sở hữu thế giới ảo, tài sản vật lý mã hóa và quản lý thành viên cho quản trị Web 3.0. [36], [37], [17], [10]
Tổ chức tự trị phi tập trung (DAOs) DAOs là các tổ chức tự quản vận hành bởi các hợp đồng thông minh dựa trên blockchain. Chúng có các quy định và quy tắc riêng, đại diện cho một trong những ứng dụng mang tính chuyển đổi nhất của Web 3.0. DAOs là mô hình tổ chức mới, tạo điều kiện cho sự sáng tạo, tham gia, quản trị và thực thi các ứng dụng và hệ thống Web 3.0. [25], [26], [27]

Blockchain là thành phần quan trọng của Web 3.0 và Metaverse [10,25,33]. Blockchain và Web 3.0 đại diện cho tương lai thay vì chỉ là xu hướng nhất thời [38]. Công nghệ blockchain nổi bật sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008, chủ yếu nhờ sự xuất hiện của tiền mã hóa như Bitcoin [21]. Blockchain là một mạng ngang hàng phi tập trung có khả năng ngăn chặn việc sửa đổi dữ liệu [39]. Các mạng blockchain, hoạt động như các mạng ngang hàng (P2P), thiết lập sự tin cậy giữa các bên bằng cách cung cấp một tập dữ liệu đáng tin cậy, thể hiện quyền sở hữu của các token, và các token này đại diện cho nhiều loại tài sản hoặc quyền truy cập khác nhau [23].

Các mạng blockchain cách mạng hóa việc lưu trữ và quản lý dữ liệu bằng cách giới thiệu một cách tiếp cận mới. Các mạng này cung cấp một tập dữ liệu đặc biệt được gọi là lớp trạng thái chung, được quản lý và duy trì tập thể [23]. Trong kiến trúc máy khách - máy chủ hiện tại của Internet, thông tin kỹ thuật số dễ bị sao chép và phát tán qua nhiều máy tính cùng lúc, trong khi trong mạng blockchain, tất cả các máy tính tham gia đều duy trì một sổ cái giao dịch giống hệt nhau. Ngoài ra, việc sửa đổi dữ liệu đòi hỏi sự đồng thuận của phần lớn các bên trong mạng và phải sửa đổi tất cả các khối sau đó [23]. Blockchain có thể mang lại nhiều lợi ích như minh bạch, trách nhiệm giải trình, tính toàn vẹn, khả năng mở rộng, hiệu quả chi phí, bảo mật dữ liệu, tính bất biến, khả năng phục hồi và quyền riêng tư [21,39,40]. Các ứng dụng dựa trên blockchain đã được sử dụng thành công trong quản lý chuỗi cung ứng, quản lý y tế, bất động sản, ngành năng lượng và ngành tài chính [21,39].

Metaverse là một thành phần quan trọng khác của Web 3.0. Dự kiến sẽ có hơn 5 tỷ người dùng Metaverse, và nền kinh tế của nó sẽ đạt 8 nghìn tỷ USD vào năm 2030 [25,41]. Metaverse của Web 3.0 đại diện cho một không gian số phi tập trung, nơi cá nhân và tổ chức tham gia vào các hoạt động xã hội và kinh doanh, tự do trao đổi tài sản kỹ thuật số mà không có cơ quan trung ương [30]. Sự xuất hiện của Metaverse buộc các tổ chức phải xem xét lại các quy trình tương tác với người dùng, bao gồm việc thu thuế, quản trị dữ liệu và tuân thủ quy định [42].

Sự xuất hiện của Metaverse như một nền kinh tế ảo sẽ tạo ra những cơ hội việc làm mới trong các ngành như sản xuất, du lịch, chăm sóc sức khỏe, vận tải và tài chính [30]. Mối quan hệ giữa Metaverse và Web 3.0 chủ yếu liên quan đến việc áp dụng nó trong các bối cảnh kinh doanh và kinh tế cơ bản, bao gồm các yếu tố như mã thông báo không thể thay thế (NFTs) [10]. Khả năng tích hợp và cấu trúc tự động của các công nghệ Web 3.0 sẽ nâng cao độ chính xác và khả năng truy cập của các kho dữ liệu tìm kiếm [7]. Nhìn chung, Web 3.0 tập trung vào việc tạo ra các ứng dụng web thông minh có khả năng học hỏi và thích nghi với hành vi của người dùng, cung cấp siêu dữ liệu mà máy móc có thể đọc và được điều khiển bởi người dùng.

2.2. Các Tính Năng của Web 3.0

Web 3.0 được đặc trưng bởi những tính năng chính làm cho nó trở thành một giải pháp hứa hẹn cho kỷ nguyên kỹ thuật số mới. Thứ nhất, phi tập trung là một trong những đặc điểm cơ bản của Web 3.0 [33]. Các ứng dụng phi tập trung cung cấp mức độ minh bạch, bảo mật, và độ tin cậy cao hơn so với các giải pháp tập trung [10]. Web 3.0 sử dụng các công nghệ phi tập trung (ví dụ như blockchain) để phân phối dữ liệu qua nhiều mạng thay vì các máy chủ tập trung. Sự phi tập trung trong Web 3.0 tạo điều kiện phát triển các giải pháp nhận diện số tự động và mạnh mẽ, trao quyền cho người dùng trong việc kiểm soát dữ liệu cá nhân và tương tác trực tuyến của họ [10].

Thứ hai, khả năng tương tác là một tính năng quan trọng khác của Web 3.0. Web 3.0 nhấn mạnh khả năng tương tác, cho phép giao tiếp liền mạch giữa các nền tảng và mạng blockchain khác nhau [10]. Trong các ứng dụng Web 3.0, blockchain cho phép chuyển giao tài sản và ghi lại các giao dịch thông qua sự tương tác giữa nhiều mạng blockchain [26]. Nó thúc đẩy các tiêu chuẩn mở, cho phép dữ liệu được chia sẻ dễ dàng qua các mạng phi tập trung. Thành công của Web 3.0 phụ thuộc vào khả năng tương tác của các mạng blockchain, cho phép giao tiếp và tương tác liền mạch giữa các chuỗi khác nhau, loại bỏ sự phụ thuộc vào các trung gian như sàn giao dịch tập trung [23]. Khả năng tương tác này khuyến khích sự hợp tác và đổi mới [10].

Thứ ba, quyền sở hữu dữ liệu và quyền riêng tư là một tính năng quan trọng khác của Web 3.0. Web 3.0 giải quyết những lo ngại về quyền sở hữu dữ liệu và quyền riêng tư trong hệ sinh thái kỹ thuật số hiện tại, nhấn mạnh việc người dùng kiểm soát dữ liệu cá nhân của mình, thúc đẩy nhận diện tự chủ và quản lý dữ liệu an toàn [10]. Nó ưu tiên quyền riêng tư và bảo mật của người dùng bằng cách thực hiện các biện pháp yêu cầu sự đồng ý rõ ràng của người dùng trước khi truy cập dữ liệu cá nhân để bảo vệ quyền riêng tư của họ [30]. Web 3.0 tích hợp các biện pháp bảo mật mạnh mẽ, bao gồm các thuật toán đồng thuận, mã hóa băm và các cuộc kiểm tra hợp đồng thông minh để đảm bảo tính toàn vẹn và đáng tin cậy của các nền tảng, ứng dụng và tài sản kỹ thuật số phi tập trung [10]. Các nền tảng nhận diện kỹ thuật số dựa trên blockchain (ví dụ: uPort và Civic) trao quyền cho người dùng tự thiết lập và kiểm soát danh tính kỹ thuật số của họ, chỉ tiết lộ những thông tin cần thiết cho các nhà cung cấp dịch vụ được ủy quyền và các bên liên quan liên quan [43]. Web 3.0 sử dụng nhiều công nghệ tăng cường quyền riêng tư khác nhau, bao gồm chứng minh không tiết lộ kiến thức, mã hóa đồng nhất và tính toán nhiều bên để đảm bảo việc lưu trữ, chia sẻ và tính toán dữ liệu an toàn và bảo mật [10]. Trong Web1/Web2, các công ty phần mềm ban đầu ưu tiên bảo vệ dữ liệu nhưng cuối cùng lại thương mại hóa hoặc thao túng dữ liệu người dùng, dẫn đến tình thế khó xử giữa quyền riêng tư và tiện lợi. Ngược lại, trong Web 3.0, các cá nhân có quyền kiểm soát dữ liệu cá nhân của họ nhiều hơn [27]. Web 3.0 trao quyền cho người dùng quản lý dữ liệu của họ, tạo ra một hệ sinh thái kỹ thuật số đặc trưng bởi sự bảo mật nâng cao, minh bạch và trải nghiệm cá nhân hóa [10].

Thứ tư, hợp đồng thông minh là một tính năng quan trọng khác của Web 3.0. Đây là các thỏa thuận tự thực thi trên blockchain, tự động áp dụng các quy tắc và hình phạt được xác định trước, cho phép giao dịch giữa các thực thể mà không cần sự can thiệp của con người [33,44,45]. Các hợp đồng này được thực thi ngay lập tức vì chúng là kỹ thuật số và tự động [44]. Hợp đồng thông minh, được quản lý bởi mạng ngang hàng của các máy tính, là một ứng dụng phần mềm tự động hiệu quả trong việc quản lý quyền, phối hợp và thực thi các thỏa thuận giữa các thành viên trong mạng mà không cần đến các hợp đồng pháp lý truyền thống [23]. Hợp đồng thông minh có thể được sử dụng trong Web 3.0 để thực hiện các giao dịch an toàn và minh bạch, thực thi các quyền kỹ thuật số, và cho phép các ứng dụng phi tập trung với cơ chế quản trị tích hợp [44]. Hợp đồng thông minh giúp theo dõi hiệu suất thỏa thuận trong thời gian thực, dẫn đến tiết kiệm chi phí thông qua tuân thủ và kiểm soát tại chỗ, đồng thời nâng cao tính minh bạch và trách nhiệm giải trình, giảm bớt các quy trình hành chính [23].

Thứ năm, công nghệ ngữ nghĩa và trí tuệ nhân tạo (AI) là những tính năng quan trọng khác của Web 3.0. Web 3.0 kết hợp công nghệ ngữ nghĩa và AI để nâng cao việc tổ chức và hiểu dữ liệu [1,7]. Nó tập trung vào việc phát triển dữ liệu có cấu trúc thông qua đánh dấu ngữ nghĩa và các hệ thống phân loại, cho phép máy móc diễn giải và xử lý thông tin một cách có ý nghĩa hơn [7]. Công nghệ AI được sử dụng để trích xuất các hiểu biết sâu sắc, cung cấp trải nghiệm cá nhân hóa và tăng cường quá trình ra quyết định trong hệ sinh thái phi tập trung [1].

Cuối cùng, phát triển mã nguồn mở và các mô hình quản trị do cộng đồng điều hành cũng là một đặc điểm quan trọng của Web 3.0. Web 3.0 thúc đẩy phát triển mã nguồn mở và các mô hình quản trị do cộng đồng điều hành. Các hệ thống Web 3.0 được phân tán, có nghĩa là chúng sử dụng mã nguồn mở và không bị kiểm soát bởi một thực thể duy nhất [10]. Các quyết định liên quan đến nâng cấp giao thức, cơ chế đồng thuận và phát triển hệ sinh thái thường được cộng đồng cùng nhau đưa ra thông qua các cơ chế đồng thuận như bỏ phiếu trên chuỗi [10]. Cách tiếp cận tham gia này thúc đẩy tính minh bạch, toàn diện và ra quyết định dân chủ. Ví dụ, các mạng và giao thức DeFi được xây dựng bằng công nghệ mã nguồn mở, tạo ra một môi trường mà bất kỳ cá nhân nào cũng có thể tham gia [10].

3. Web 3.0 và Nghiên Cứu Về Tính Bền Vững

Tính bền vững bao gồm nhiều mục tiêu nhằm thúc đẩy đổi mới để tạo ra giá trị cho cá nhân, nền kinh tế và môi trường [46,47]. Nó liên quan đến việc bảo vệ môi trường tự nhiên, sức khỏe con người và cân bằng hệ sinh thái, đồng thời thúc đẩy sự đổi mới [39]. Để đạt được phát triển bền vững, cần có sự thay đổi về công nghệ, tổ chức và xã hội, có ảnh hưởng đáng kể đến con người, nền kinh tế và môi trường [46,47]. Trung tâm của phát triển bền vững là việc áp dụng các nguyên tắc của kinh tế tuần hoàn, thúc đẩy trao đổi tái sinh của sản phẩm và dịch vụ nhằm giảm thiểu rác thải và tối ưu hóa việc sử dụng các tài nguyên thiên nhiên hạn chế [39]. Mô hình phát triển này ưu tiên đáp ứng các nhu cầu hiện tại mà không ảnh hưởng đến nhu cầu của các thế hệ tương lai [9]. Chương trình Phát triển của Liên Hợp Quốc (UNDP) đã thiết lập 17 Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs), nhằm xóa đói giảm nghèo, bảo vệ môi trường và cải thiện phúc lợi cũng như cơ hội cho mọi người trên toàn cầu [48]. Bảng 2 cho thấy các SDGs của Liên Hợp Quốc.

Bảng 2. Các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc (SDGs).

Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs)
1. Xóa đói nghèo
2. Không còn nạn đói
3. Sức khỏe tốt và phúc lợi
4. Giáo dục chất lượng
5. Bình đẳng giới
6. Nước sạch và vệ sinh
7. Năng lượng tái tạo
8. Việc làm tốt và tăng trưởng kinh tế
9. Đổi mới và cơ sở hạ tầng
10. Giảm bất bình đẳng
11. Thành phố bền vững
12. Tiêu dùng có trách nhiệm
13. Hành động vì khí hậu
14. Bảo vệ sự sống dưới nước
15. Bảo vệ sự sống trên cạn
16. Hòa bình và công lý
17. Hợp tác toàn cầu

Web 3.0 có tiềm năng lớn trong việc đẩy nhanh tiến độ hướng tới các SDGs nếu các tổ chức như UNDP có thể đóng vai trò tích cực trong sự phát triển của Web 3.0. Các tổ chức này có thể giúp thúc đẩy các hệ sinh thái đổi mới, phát triển các kỹ năng cần thiết, tạo điều kiện hợp tác giữa các tổ chức, thực hiện nghiên cứu và vận động, thiết lập quy định và hỗ trợ chính phủ trong việc tận dụng các cơ hội mà Web 3.0 mang lại [17]. Web 3.0 có liên quan đến tính bền vững vì các nguyên tắc bền vững có thể được áp dụng vào các tác động môi trường, kinh tế, công nghệ và xã hội của các công nghệ của nó [9,17]. Web 3.0 có thể đóng góp vào tính bền vững bằng cách cho phép các chiến lược tiếp thị hiệu quả và bền vững [18], các mô hình kinh doanh bền vững [19], và quản lý chuỗi cung ứng bền vững [20,21], cũng như sử dụng các hệ thống phi tập trung như blockchain [9,22,23].

Khi Web 3.0 đang ở giai đoạn đầu phát triển, tương lai của nó vẫn còn chưa chắc chắn. Tuy nhiên, bằng cách phân tích các thách thức về công nghệ và tính bền vững, chúng ta có thể đưa ra những quyết định sáng suốt về các cơ hội và rủi ro tiềm ẩn của nó [17]. Hiện chưa có đủ nghiên cứu cụ thể liên quan đến Web 3.0 và tính bền vững. Một vài báo cáo ngành và bài báo nghiên cứu trong tài liệu đã thảo luận về các vấn đề bền vững liên quan đến Web 3.0. Bảng 3 liệt kê các bài báo nghiên cứu thảo luận về các vấn đề bền vững liên quan đến Web 3.0 và các thành phần chính của nó.

Bảng 3. Bảng nghiên cứu về tính bền vững và Web 3.0.

Chủ đề bền vững Tham chiếu
1. Bài báo này thảo luận về tiềm năng của Web 3.0 và công nghệ blockchain, cũng như các thách thức về bền vững mà công nghệ Web 3.0 phải đối mặt. [9]
2. Bài báo này thảo luận về tình trạng hiện tại và các chủ đề nghiên cứu chính liên quan đến tính bền vững của Metaverse. [49]
3. Bài báo này phân tích tính bền vững của công nghệ Metaverse từ ba khía cạnh: môi trường, xã hội và quản trị (ESG). [50]
4. Nghiên cứu này thảo luận về các yếu tố sẽ giúp phát triển, áp dụng thành công và sử dụng bền vững Web 3.0/Metaverse và các ứng dụng của nó. [33]
5. Bài báo này đề xuất một cơ chế khuyến khích sử dụng các phương pháp lý thuyết hợp đồng để khuyến khích kinh tế người dùng hỗ trợ tính bền vững và phát triển mạng lưới blockchain trong Web 3.0. [22]
6. Bài báo này thảo luận về hai vấn đề bền vững chính của Blockchain: tiêu thụ năng lượng và khả năng mở rộng. [51]
7. Rủi ro và thách thức mà Web 3.0 mang lại và cách Web 3.0 có thể hỗ trợ đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). [17]
8. Bài báo này thảo luận lý do tại sao các doanh nghiệp nên đầu tư vào Web 3.0 như một nền tảng phát triển bền vững. [52]
9. Bài báo này xem xét động lực thúc đẩy sự chấp nhận của người dùng nền tảng và tính bền vững trong hai giai đoạn tăng trưởng (tức là phát triển và mở rộng). [35]
10. Bài báo này phân tích các cơ hội và phương pháp tốt nhất của các ứng dụng blockchain để đạt được SDGs. [23]
11. Bài báo này thảo luận về phát triển bền vững, e-learning, và cách Web 3.0 có thể đóng góp vào e-learning bền vững. [46]

4. Web 3.0 và Các Dự Án Blockchain Vì Tính Bền Vững

Các ứng dụng dựa trên Web 3.0 và Blockchain có tiềm năng tạo ra các tác động bền vững về kinh tế, xã hội và môi trường. Nhiều báo cáo ngành và bài viết trên web cho thấy rằng các ứng dụng Web 3.0 và blockchain hữu ích cho tính bền vững và có thể giúp đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Nhiều dự án dựa trên Web 3.0, tập trung vào các nỗ lực bền vững, đang tích cực thực hiện các biện pháp chống lại biến đổi khí hậu, chẳng hạn như EarthFund, Plastiks, v.v. [53]. Một số ứng dụng Web 3.0 và blockchain đáng chú ý nhằm hỗ trợ đạt được các mục tiêu bền vững được liệt kê trong Bảng 4 dưới đây.

Bảng 4. Các dự án Web 3.0 và tính bền vững.

Dự án Web 3.0 SDGs Tham chiếu
Chương trình Lương thực Thế giới (WFP), một tổ chức nhân đạo cung cấp viện trợ lương thực, sử dụng các ứng dụng tài chính phi tập trung (DeFi) để tăng cường hiệu quả phân phối và hỗ trợ chuyển tiền an toàn, trao quyền cho người tị nạn. 1, 2, 10 [42]
Thị trường tài sản carbon dựa trên blockchain của Trung Quốc cho phép các doanh nghiệp tạo ra tài sản carbon hiệu quả phù hợp với mục tiêu Giảm Phát thải Carbon của Trung Quốc cho Thỏa thuận Paris. 7, 12, 13 [54]
Các hệ thống năng lượng ngang hàng dựa trên blockchain giúp giảm thiểu lãng phí năng lượng bằng cách loại bỏ nhu cầu truyền tải và lưu trữ năng lượng đường dài, trong khi các nền tảng dựa trên blockchain như Echchain, ElectricChain và Suncontract tối ưu hóa hiệu quả chuỗi cung ứng trong ngành năng lượng. 12, 13 [54]
Open Earth Foundation sử dụng các công nghệ Web 3.0 để xây dựng cơ chế định giá carbon tiên tiến. 12, 13 [55]
Dự án Social Plastic sử dụng các trung tâm thu gom tại các quốc gia đang phát triển để chuyển đổi chất thải nhựa thành tiền tệ, dịch vụ hoặc hàng hóa, nhằm giải quyết vấn đề ô nhiễm nhựa và nghèo đói, đồng thời đang phát triển một ứng dụng dựa trên blockchain để trao đổi nhựa lấy token mật mã. 1, 11, 13 [56], [57]
Chiến dịch Green World sử dụng tiền mã hóa và ứng dụng hợp đồng thông minh lai. Dự án này nhằm khởi xướng chiến dịch toàn cầu để khôi phục đất bị thoái hóa, nâng cao mức sống và cải thiện chăm sóc sức khỏe tại các khu vực nông thôn, làm giàu đất và giảm thiểu biến đổi khí hậu. 1, 2, 3, 13 [58], [59]
Nền tảng GridExchange dựa trên blockchain giúp trao đổi tài nguyên năng lượng và giảm thiểu phát thải khí nhà kính. 7, 12 [60]
Dự án Treejer kết nối những người tài trợ cho việc trồng cây với những người thực hiện việc trồng, lưu giữ hồ sơ về quyền sở hữu tín chỉ và đảm bảo các giao dịch an toàn giữa các bên bằng hợp đồng thông minh. 1, 2, 6, 13 [61], [53]
EarthFund tạo ra các cộng đồng phi tập trung và tự trị nhằm giải quyết các thách thức lớn nhất của nhân loại, chẳng hạn như giảm thiểu ô nhiễm nhựa. Nền tảng này trao quyền cho các chủ sở hữu token tham gia bỏ phiếu cho các dự án khác nhau. 6, 7, 11, 12, 13 [62], [53]
Fishcoin là một mạng lưới blockchain phi tập trung ngang hàng sử dụng cơ chế khuyến khích để khuyến khích các bên liên quan trong chuỗi cung ứng thủy sản trao đổi dữ liệu, tăng doanh thu cho ngư dân và thúc đẩy tính bền vững bằng cách bảo vệ đa dạng sinh học, giảm lãng phí thực phẩm, đồng thời cung cấp dữ liệu an toàn và đáng tin cậy thông qua giao thức chia sẻ dữ liệu chuỗi cung ứng thủy sản. 6, 12, 14, 15 [42]
Dự án Arbol sử dụng giải pháp Web 3.0 kết hợp hợp đồng thông minh và dữ liệu khí hậu từ Mạng lưới Chainlink, cung cấp bảo hiểm cho nông dân nhỏ lẻ chống lại thiệt hại mùa màng do các sự kiện thời tiết khắc nghiệt gây ra. 1, 10, 15 [55]
Dự án Plastiks nhằm kết nối các cá nhân và doanh nghiệp trên toàn cầu trong cuộc chiến chống ô nhiễm nhựa bằng cách hỗ trợ các sáng kiến thu hồi nhựa thông qua việc sử dụng công nghệ và NFTs. 6, 11, 12, 15 [63], [53]

5. Nghiên Cứu Tương Lai về Web 3.0 và Tính Bền Vững

Sự xuất hiện của các tiến bộ công nghệ như Web 3.0 và Blockchain đã thúc đẩy việc đánh giá lại các mục tiêu và thực hành về tính bền vững [21]. Web 3.0 cho phép các tổ chức điều chỉnh các mục tiêu kinh doanh của họ với các mục tiêu về bền vững [42]. Web 3.0 có tiềm năng đóng góp vào tính bền vững thông qua việc sử dụng công nghệ blockchain [22]. Các công nghệ Web 3.0 như blockchain ngày càng được coi là công cụ hứa hẹn để thúc đẩy các sáng kiến bền vững nhằm chống lại biến đổi khí hậu, đặc biệt là trong các lĩnh vực như giám sát ô nhiễm và theo dõi tính bền vững của sản phẩm [64]. Các ứng dụng dựa trên blockchain đóng góp vào các mô hình kinh doanh bền vững bằng cách giảm thiểu sự hiện diện của các trung gian, giảm thời gian thanh toán và giao dịch, và giảm thiểu phát thải khí nhà kính và carbon [54,65].

Điều quan trọng là phải xem xét kỹ lưỡng mối quan hệ giữa Web 3.0 và tính bền vững để hiểu rõ các thách thức về bền vững trong kỷ nguyên số mới. Web 3.0 nhằm xây dựng một hệ sinh thái số phi tập trung, tập trung vào người dùng và được hỗ trợ bởi blockchain, mang lại mức độ bảo mật, quyền riêng tư và kiểm soát cao hơn cho người dùng. Web 3.0 cung cấp các công nghệ hứa hẹn có khả năng đóng góp đáng kể vào việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs). Sử dụng các công nghệ tiên tiến như blockchain, các ứng dụng phi tập trung và trí tuệ nhân tạo, Web 3.0 cung cấp các giải pháp đổi mới để giải quyết các thách thức về tính bền vững về môi trường, xã hội và kinh tế.

Có bốn danh mục chính mà các ứng dụng Web 3.0 có thể thúc đẩy các nỗ lực bền vững.

5.1. Nâng Cao Hiệu Quả, Tối Ưu Hóa Tài Nguyên và Năng Lượng

Công nghệ Web 3.0 mang lại tiềm năng lớn trong việc cải thiện hiệu quả và tối ưu hóa mức tiêu thụ tài nguyên và năng lượng của các hệ thống kỹ thuật số. Nhiều dự án Web 3.0 đang đóng góp vào các nỗ lực bền vững bằng cách nâng cao hiệu quả trong quy trình kinh doanh, tối ưu hóa năng lượng và tài nguyên [17,44,53,55]. Web 3.0 được nhiều tổ chức công nhận về tiềm năng thúc đẩy các thị trường khí hậu minh bạch và hiệu quả, trao quyền cho các nền kinh tế mới nổi và mở ra các sáng kiến bền vững thông qua phi tập trung hóa, tự động hóa và những tiến bộ trong nhiều lĩnh vực như cơ sở hạ tầng năng lượng, thị trường carbon và bảo hiểm mùa màng [55]. Các ứng dụng Web 3.0 có thể tự động hóa và tinh giản quy trình kinh doanh, giảm sự cần thiết của các trung gian, tối ưu hóa việc tiêu thụ tài nguyên và giảm thiểu chi phí quản lý thông qua hợp đồng thông minh [23,44].

Công nghệ blockchain đóng góp vào tính bền vững của chuỗi cung ứng môi trường thông qua nhiều ứng dụng, bao gồm việc theo dõi chính xác các sản phẩm không đạt tiêu chuẩn và xác định các giao dịch tiếp theo, dẫn đến việc giảm thiểu sản xuất lại, thu hồi sản phẩm, tiêu thụ tài nguyên và khí thải nhà kính [54]. Do tập trung vào tính bền vững, các ứng dụng Web 3.0 dựa trên blockchain ngày càng được các công ty và chính phủ sử dụng để đảm bảo hiệu quả, giảm thiểu lãng phí và ngăn ngừa việc sản xuất dư thừa trong nhiều lĩnh vực như quản lý chuỗi cung ứng bền vững [12]. Các ứng dụng dựa trên blockchain cung cấp một phương pháp hiệu quả hơn để đo lường và giám sát các vấn đề bền vững về môi trường như khí thải carbon, sử dụng nước, tiêu thụ năng lượng, tạo ra chất thải và tái chế [54].

Việc áp dụng công nghệ blockchain có tiềm năng thúc đẩy tính bền vững bằng cách cải thiện hiệu quả quy trình, thay thế việc trao đổi thông tin dựa trên giấy tờ và giảm sử dụng nhiên liệu hóa thạch và thất thoát sản xuất [12]. Các dự án năng lượng tái tạo dựa trên blockchain có tiềm năng giảm thiểu các thách thức trong đo lường, tối ưu hóa xác minh thông qua các đồng hồ thông minh, nâng cao tính minh bạch nhờ hợp đồng thông minh, giảm thiểu các vấn đề đếm kép thông qua mã giao dịch duy nhất và mang lại các lợi ích phụ như tiết kiệm hóa đơn hoặc chi phí [66].

Hệ thống năng lượng phi tập trung (DeE) đại diện cho một mô hình mới trong sản xuất, phân phối và tiêu thụ năng lượng, mang lại quyền kiểm soát cao hơn cho người dùng trong việc quản lý hiệu quả mức tiêu thụ năng lượng của họ [10,67]. Các nền tảng DeE sử dụng hợp đồng thông minh và giao dịch năng lượng ngang hàng để nâng cao hiệu quả và khả năng phục hồi trong các hệ thống năng lượng [10]. Sử dụng hợp đồng thông minh, các giao dịch năng lượng và quản lý lưới điện có thể được phi tập trung hóa, và việc khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo là hoàn toàn có thể [10,66]. Chainlink là một nền tảng dịch vụ Web 3.0 có tiềm năng thiết lập một hệ sinh thái khí hậu tương tác, minh bạch và có thể mở rộng, góp phần tiến tới việc đạt được mục tiêu phát thải bằng 0 thông qua việc tích hợp các tài sản kỹ thuật số khí hậu từ các môi trường Web 3.0 khác nhau [68].

Từ các tòa nhà thông minh đến hệ thống giao thông thông minh, các ứng dụng Web 3.0 thúc đẩy hiệu quả năng lượng, giảm thiểu lãng phí và quản lý tài nguyên bền vững [12,39,54,66]. Sự xuất hiện của Web 3.0 và Metaverse góp phần vào tính bền vững bằng cách giảm thiểu sự nóng lên toàn cầu nhờ giảm thiểu nhu cầu di chuyển của con người và giảm thiểu ô nhiễm bằng cách thực hiện nhiều hoạt động công việc ảo như huấn luyện quân sự [42]. Các ứng dụng Web 3.0 dựa trên blockchain có thể nâng cao hiệu quả của các giao dịch kinh doanh, loại bỏ các quy trình kinh doanh dư thừa, cải thiện quản lý dữ liệu, tăng hiệu quả năng lượng và giảm thiểu lãng phí để xây dựng một hệ sinh thái kỹ thuật số bền vững hơn.

5.2. Nâng Cao Tính Minh Bạch và Niềm Tin

Các ứng dụng Web 3.0 được xây dựng bằng công nghệ blockchain mang lại tiềm năng nâng cao tính minh bạch và niềm tin trong các giao dịch kinh doanh. Công nghệ blockchain có khả năng cung cấp mức độ minh bạch chưa từng có thông qua một cơ sở dữ liệu phân tán và được mã hóa, nơi các bản sao không thể thay đổi của thông tin được lưu trữ trên nhiều nút mạng [23]. Các ứng dụng này cho phép thực hiện các giao dịch có thể xác minh và theo dõi được bằng cách tận dụng hệ thống sổ cái phi tập trung và minh bạch, đảm bảo tính toàn vẹn và minh bạch của dữ liệu [10]. Các ứng dụng dựa trên blockchain đang nổi lên như những giải pháp hứa hẹn để giải quyết các thách thức quản lý chuỗi cung ứng toàn cầu bằng cách cải thiện tính minh bạch, khả năng truy xuất nguồn gốc và bảo mật [54,69]. Các ứng dụng này có ý nghĩa quan trọng đối với nhiều ngành công nghiệp như quản lý chuỗi cung ứng và năng lượng tái tạo. Công nghệ blockchain tạo điều kiện thu thập, lưu trữ và quản lý dữ liệu, nâng cao thông tin chuỗi cung ứng với các tính năng mở, đáng tin cậy và an toàn cho tất cả các bên liên quan [54].

Chuỗi cung ứng dễ bị gián đoạn và không chắc chắn, đòi hỏi việc áp dụng các ứng dụng blockchain để theo dõi và kiểm soát rủi ro. Các ứng dụng Web 3.0 dựa trên blockchain đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao an toàn thực phẩm và chất lượng bằng cách cung cấp thông tin minh bạch về nguồn gốc thực phẩm trong chuỗi cung ứng [54]. Đáng chú ý, các hợp tác giữa các nhà lãnh đạo ngành như IBM và Walmart sử dụng cơ sở hạ tầng blockchain để truy tìm nguồn gốc sản phẩm, trao quyền cho các bên trong chuỗi cung ứng theo dõi luồng vật liệu, hàng hóa và thông tin thông qua hệ thống blockchain mạnh mẽ [54,70]. Khả năng truy xuất nguồn gốc do công nghệ blockchain cung cấp thúc đẩy tính bền vững bằng cách đảm bảo các tiêu chuẩn nhân quyền, thực hành làm việc an toàn và công bằng, và tìm nguồn cung ứng có đạo đức thông qua hồ sơ sản phẩm minh bạch [54].

Việc thiếu tính minh bạch trong chuỗi cung ứng toàn cầu gây ra những lo ngại đáng kể như gian lận, ô nhiễm và vi phạm nhân quyền [23]. Giải quyết những vấn đề này phù hợp với các Mục tiêu Phát triển Bền vững của Liên Hợp Quốc (SDGs), nhấn mạnh nhu cầu thực hành bền vững và có trách nhiệm trong suốt chuỗi cung ứng [23]. Bằng cách áp dụng các ứng dụng Web 3.0 và công nghệ blockchain, các công ty và các bên liên quan có thể nỗ lực hướng tới việc đạt được các SDGs, đồng thời cải thiện tính minh bạch, khả năng truy xuất nguồn gốc và tính bền vững trong chuỗi cung ứng toàn cầu [23,54]. Trong lĩnh vực marketing, tính minh bạch của Web 3.0 đòi hỏi một sự thay đổi toàn diện trong chiến lược marketing, yêu cầu sự hợp tác chặt chẽ giữa các công ty, khách hàng và đối tác để phát triển các giá trị marketing chung [71,72].

Metaverse, một công nghệ Web 3.0 khác, hứa hẹn nâng cao tính minh bạch thông qua việc cải thiện việc chia sẻ dữ liệu, cộng tác thời gian thực, trải nghiệm sống động và mô phỏng trực quan, tạo dựng niềm tin và cải thiện tính minh bạch trong các giao dịch kinh doanh [42,73,74]. Tính minh bạch, một đặc điểm chính của các hệ thống dựa trên blockchain, thúc đẩy sự tin tưởng giữa các bên liên quan, trao quyền cho người tiêu dùng đưa ra các lựa chọn sáng suốt về các sản phẩm bền vững, và cho phép các công ty thể hiện cam kết của họ đối với các thực hành có trách nhiệm [54]. Tính minh bạch trong các hoạt động kinh doanh thúc đẩy niềm tin từ các bên liên quan và khuyến khích họ tham gia và thúc đẩy các sáng kiến bền vững của doanh nghiệp như việc áp dụng năng lượng tái tạo, các chương trình giảm khí thải carbon, và tái chế chất thải điện tử [75].

5.3. Thúc Đẩy Đổi Mới và Hợp Tác

Web 3.0 có tiềm năng to lớn trong việc tạo ra tác động xã hội và kinh tế, thúc đẩy đổi mới và hợp tác trên nhiều ngành công nghiệp khác nhau [10]. Web 3.0 được kỳ vọng sẽ phát triển môi trường mở và hợp tác thông qua các công nghệ phi tập trung, bao gồm tài chính phi tập trung (DeFi), tiền mã hóa, và các mã thông báo không thể thay thế (NFTs) dựa trên blockchain [25]. Các công nghệ Web 3.0 đang không ngừng mở rộng tiềm năng, mang đến nhiều cơ hội thú vị cho đổi mới và hợp tác [10]. Việc sử dụng công nghệ blockchain trong Web 3.0 cho phép tạo ra các hệ thống dựa trên niềm tin, thúc đẩy sự hợp tác giữa các cá nhân và tổ chức đa dạng, mở ra một kỷ nguyên mới cho các doanh nghiệp hợp tác [39]. Các ứng dụng phi tập trung (dApps) được xây dựng trên nền tảng blockchain trong Web 3.0 giúp tăng cường hợp tác bằng cách cung cấp các môi trường làm việc an toàn và quy trình thanh toán minh bạch [10,26,27]. Nhờ vào hợp đồng thông minh, Web 3.0 tự động hóa các quy trình hợp tác, đảm bảo sự công bằng trong thanh toán và phân phối lợi nhuận, từ đó cho phép hợp tác liền mạch trong các dự án mới [23,44].

Các ứng dụng Web 3.0 và nền tảng dựa trên blockchain có tiềm năng tạo ra một khuôn khổ kinh tế và khởi nghiệp mới, thúc đẩy đổi mới bền vững và hợp tác, đảm bảo quyền lợi bình đẳng cho tất cả những người tham gia [23]. Khả năng tương tác và tính hợp thành của công nghệ blockchain mang đến cơ hội lớn cho đổi mới trong các sản phẩm Web 3.0, trong đó mỗi sản phẩm mã nguồn mở hoạt động như một khối xây dựng mô-đun có thể được sử dụng và phát triển lại [30]. Web 3.0 cung cấp khả năng tương tác nâng cao, khuyến khích sự giao tiếp và tương tác liền mạch giữa các mạng blockchain khác nhau, tạo ra một hệ sinh thái số mở và hợp tác, giúp người dùng dễ dàng truy cập vào các dịch vụ và tài sản mà không cần đến các trung gian [10]. Trong Web 3.0, mô hình phi tập trung và sự hợp tác giữa các nhà phát triển và người dùng thúc đẩy đổi mới nhanh chóng, tạo ra các mô hình kinh doanh sáng tạo và cải thiện trải nghiệm người dùng mà các nền tảng tập trung truyền thống không thể cung cấp [30].

Với các mạng phi tập trung, các cá nhân và tổ chức có thể hợp tác trực tiếp, chia sẻ tài nguyên và cùng nhau phát triển các giải pháp bền vững. Khía cạnh hợp tác của Web 3.0 có thể tạo điều kiện cho sự xuất hiện của các ứng dụng phi tập trung tập trung vào tính bền vững môi trường, chẳng hạn như theo dõi dấu vết carbon, tài chính bền vững, và các thị trường phi tập trung cho các sản phẩm và dịch vụ xanh [9,10,17,30]. Từ góc độ khởi nghiệp, động lực để áp dụng blockchain bắt nguồn từ việc nhận ra rằng tạo ra giá trị không chỉ nằm ở một điểm duy nhất trên nền tảng, mà xảy ra ở cấp độ hệ sinh thái, dẫn đến giảm yêu cầu về vốn cho việc phát triển và cung cấp sản phẩm và dịch vụ cụ thể trong khi hưởng lợi từ sự phát triển tập thể liên tục của nền tảng [23].

Sự đổi mới hợp tác thúc đẩy việc đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) bằng cách nâng cao hiệu suất thông qua các yếu tố sinh thái, kinh tế, và xã hội, từ đó cho phép thực hiện đồng nhất các hoạt động bền vững tại địa phương trên tất cả các SDGs [76,77]. Đổi mới và hợp tác đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy các nỗ lực bền vững, góp phần vào việc đạt được các SDGs, tạo ra giá trị cho tổ chức, vượt qua rào cản đổi mới, và thúc đẩy công nghệ nhạy cảm với khí hậu [76,77]. Môi trường do Web 3.0 tạo ra khuyến khích đổi mới và hợp tác, từ đó đóng vai trò quan trọng trong việc đạt được các SDGs và thúc đẩy phát triển bền vững thông qua sự nỗ lực tập thể của các bên liên quan đa dạng.

5.4. Thúc Đẩy Tính Toàn Diện và Trao Quyền

Các ứng dụng Web 3.0 có thể thúc đẩy tính toàn diện và trao quyền cho cá nhân và cộng đồng. Tính toàn diện và trao quyền cho người dùng do các ứng dụng Web 3.0 mang lại tác động trực tiếp đến các SDGs. Các ứng dụng Web 3.0 sử dụng các nền tảng phi tập trung, cho phép các cá nhân có quyền kiểm soát lớn hơn đối với tài sản kỹ thuật số của mình và bảo vệ quyền riêng tư [9,10,30,43]. Quyền tự chủ này đảm bảo quyền riêng tư và bảo mật trong khi cho phép tham gia vào nền kinh tế số. Trong các ứng dụng Web 3.0, các mạng phi tập trung trao quyền cho các quy trình ra quyết định dân chủ và bao trùm bằng cách cho phép người dùng tham gia vào việc quản trị thông qua cơ chế bỏ phiếu và đồng thuận [10]. Web 3.0 cũng thúc đẩy sự hòa nhập tài chính thông qua các hệ thống tài chính phi tập trung (DeFi), cung cấp quyền truy cập vào các dịch vụ tài chính cho các nhóm người bị thiệt thòi [10]. Web 3.0 trao quyền cho các cá nhân và cộng đồng theo cách này và góp phần vào sự phát triển bền vững bằng cách giảm bất bình đẳng và cho phép sự tham gia công bằng trong thời đại kỹ thuật số. DeFi, một lĩnh vực đang phát triển nhanh chóng của Web 3.0, sử dụng các nền tảng và giao thức phi tập trung để cung cấp các sản phẩm và dịch vụ tài chính, mang lại các lợi ích như cải thiện khả năng tiếp cận, tính minh bạch và hiệu quả thông qua công nghệ blockchain và các mô hình quản trị phi tập trung [10,78,79].

Công nghệ blockchain có thể góp phần tăng cường tính bền vững xã hội bằng cách thiết lập hệ thống khuyến khích như Backfeed để khuyến khích các công ty tích cực tham gia cải thiện các giá trị xã hội bằng cách sử dụng hạ tầng blockchain [54]. Backfeed, một mô hình được xây dựng dựa trên công nghệ blockchain, thúc đẩy sự hợp tác giữa các thành viên và cung cấp các khuyến khích cho những đóng góp của họ. Cấu trúc khuyến khích do Web 3.0 cung cấp có tiềm năng tạo ra sự chuyển đổi bằng cách thưởng cho sự đổi mới, khuyến khích các nhân viên hỗ trợ cộng đồng, thúc đẩy thay đổi hành vi tích cực và giảm bớt sự chênh lệch kinh tế thông qua các hiệu ứng mạng lưới mang lại lợi ích tài chính cho những người hỗ trợ và người dùng [80]. Những nỗ lực này có thể giảm bớt sự chênh lệch kinh tế và giúp đạt được các SDGs. Web 3.0 và lĩnh vực chăm sóc sức khỏe đang hội tụ khi công nghệ blockchain và tiền mã hóa đang được khám phá để cải thiện kết quả HIV, hỗ trợ tài trợ nghiên cứu ung thư, khuyến khích các hành vi lành mạnh thông qua theo dõi dữ liệu thiết bị đeo và đảm bảo hồ sơ y tế kỹ thuật số an toàn [80]. Web 3.0 có thể đóng vai trò quan trọng trong việc trao quyền cho cá nhân bằng cách cung cấp các kết quả chăm sóc sức khỏe tốt hơn và cải thiện hiệu quả của các dịch vụ y tế.

Sự xuất hiện của Web 3.0 và các công nghệ liên quan mang lại nhiều khả năng và thách thức trong lĩnh vực nghiên cứu về tính bền vững. Nhiều dự án Web 3.0 đã tiến bộ với trọng tâm mạnh mẽ là giải quyết các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) [9,53,55–57,68]. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thừa nhận sự tồn tại của một số lĩnh vực nghiên cứu khác cần được chú ý trong việc theo đuổi việc đạt được các SDGs. Các chủ đề nghiên cứu này bao gồm các thực hành bền vững trong Metaverse, rác thải phần cứng và điện tử do các công nghệ Web 3.0 tạo ra, các giải pháp năng lượng bền vững cho các ứng dụng Web 3.0, khả năng tương tác, quyền riêng tư và bảo mật của các ứng dụng Web 3.0 về tính bền vững, tích hợp trí tuệ nhân tạo vào các ứng dụng Web 3.0 để tăng cường tính bền vững, các vấn đề pháp lý và quy định của các công nghệ Web 3.0, v.v. [9,10,23]. Tất cả các lĩnh vực nghiên cứu này đều góp phần vào việc hiểu toàn diện cách mà Web 3.0 giao thoa với tính bền vững và các thách thức cũng như cơ hội đa dạng mà nó mang lại. Một tập hợp các lĩnh vực nghiên cứu này, như đã được nêu bật trong tài liệu hiện có, được trình bày trong Bảng 5. Các nghiên cứu trong tương lai nên ưu tiên các lĩnh vực nghiên cứu này để thúc đẩy sự hiểu biết toàn diện về các vấn đề bền vững đang tồn tại.

Bảng 5. Bảng chủ đề nghiên cứu về tính bền vững và Web 3.0.

Chủ đề nghiên cứu Tham chiếu
1. Metaverse có phải là một ví dụ về các thực hành công nghệ bền vững? [50]
2. Hệ thống kinh tế trong Metaverse được tổ chức như thế nào, và lợi nhuận được tạo ra và chia sẻ trong đó ra sao? [49]
3. Làm thế nào để tối ưu hóa công nghệ và kiến trúc cho các môi trường mới và giải quyết vấn đề bền vững? [9]
4. Rác thải phần cứng/điện tử do Web 3.0 tạo ra và tác động của nó [9]
5. Các phương pháp năng lượng bền vững cho các ứng dụng Web 3.0 là gì? [9]
6. Xác định các mối đe dọa bảo mật mới và những thách thức về quyền riêng tư trong Web 3.0 và cách chúng ảnh hưởng đến tính bền vững. [10]
7. Phát triển các giao thức tiêu chuẩn để giải quyết vấn đề khả năng tương tác giữa các nền tảng Web 3.0 và hiểu tác động của nó đến tính bền vững. [10]
8. Phát triển các thuật toán mã hóa chống lại điện toán lượng tử để đảm bảo an ninh lâu dài cho các kiến trúc Web 3.0 và hiểu tác động của nó đến tính bền vững. [10]
9. Việc tích hợp học máy và AI vào các mô hình niềm tin Web 3.0 giúp nâng cao quá trình ra quyết định và tính bền vững như thế nào? [10]
10. Những rủi ro và thách thức nào mà Web 3.0 gặp phải, và làm thế nào nó có thể đóng góp vào việc đạt được các SDGs? [17]
11. Các ứng dụng Web 3.0 có thể được sử dụng để đạt được kết quả và dịch vụ chăm sóc sức khỏe tốt hơn như thế nào? [80]
12. Các mạng blockchain hoạt động như yếu tố hỗ trợ hay trở ngại cho việc đạt được SDGs? [23]
13. Những yếu tố chính nào giúp thúc đẩy hợp tác liên ngành để triển khai thành công công nghệ blockchain cho tính bền vững? [23]
14. So sánh dấu chân carbon của các giao dịch tiền mã hóa dựa trên blockchain (ví dụ: Bitcoin) với các giao dịch tài chính truyền thống (ví dụ: thanh toán thẻ tín dụng) và tác động của chúng đến tính bền vững của Web 3.0. [23]
15. Những thách thức liên quan đến việc sử dụng công nghệ blockchain trong các lĩnh vực khác nhau (ví dụ: chuỗi cung ứng) là gì và những rủi ro bền vững nào có thể xuất hiện? [23]
16. Điều tra các mối đe dọa tiềm ẩn, thách thức và cạm bẫy của việc triển khai blockchain trong các thị trường carbon. [66]
17. Khám phá ảnh hưởng của blockchain đến chuỗi cung ứng bền vững ở các cấp độ khác nhau, bao gồm tổ chức, vận hành, động lực chuỗi cung ứng, mạng lưới ngành công nghiệp và bối cảnh kinh tế vĩ mô. [21]
18. Các vấn đề pháp lý và quy định liên quan đến công nghệ Web 3.0 có thể ảnh hưởng đến tính bền vững là gì? [81], [10]

6. Thách Thức Về Tính Bền Vững của Web 3.0

Mặc dù các ứng dụng Web 3.0 và mạng lưới blockchain hứa hẹn thúc đẩy tính bền vững, điều quan trọng là phải nhận ra rằng bản thân công nghệ chỉ là một công cụ và không phải là giải pháp phổ quát, có khả năng hỗ trợ các bên liên quan đưa ra quyết định sáng suốt [23]. Tuy nhiên, do Web 3.0 vẫn còn ở giai đoạn đầu phát triển, có rất nhiều thách thức liên quan đến công nghệ, khung pháp lý và tác động mạng lưới đang ở phía trước. Một số thách thức chính liên quan đến tính bền vững của Web 3.0 sẽ được trình bày trong phần tiếp theo.

Trước hết, mức tiêu thụ năng lượng liên quan đến các mạng lưới blockchain vẫn là một mối lo ngại đối với các ứng dụng Web 3.0 [9,51,69]. Các thuật toán đồng thuận Proof-of-Work (PoW), được sử dụng bởi các blockchain phổ biến như Bitcoin, nổi tiếng với quá trình khai thác tiêu tốn nhiều năng lượng [11,13]. Ví dụ, chi phí cao khi sử dụng Ethereum là một thách thức đáng kể đối với tính bền vững của hệ sinh thái Web 3.0 [30]. Việc chuyển đổi sang các cơ chế đồng thuận tiết kiệm năng lượng hơn như Proof-of-Stake (PoS) và khám phá các giải pháp mở rộng quy mô lớp thứ hai có thể giảm thiểu tác động môi trường của Web 3.0 [13]. Nếu các thợ mỏ doanh nghiệp tăng cường sử dụng các nguồn năng lượng ổn định và tái tạo như ở Canada, Iceland và Thụy Điển, họ có thể giảm thiểu dấu chân carbon liên quan đến khai thác Bitcoin [9]. Việc áp dụng các cơ chế đồng thuận tiết kiệm năng lượng là cần thiết để giải quyết các vấn đề môi trường liên quan đến mức tiêu thụ năng lượng của các mạng lưới blockchain.

Thứ hai, rác thải điện tử (e-waste) và nâng cấp phần cứng là một thách thức khác liên quan đến các ứng dụng Web 3.0. Quá trình khai thác trong Web 3.0 và công nghệ blockchain tiêu tốn đáng kể tài nguyên, đặc biệt là các thành phần phần cứng như thiết bị điện tử, CPU, GPU, v.v., nhằm tăng cường sức mạnh tính toán và duy trì tính cạnh tranh [33,82]. Sự phát triển nhanh chóng của các công nghệ Web 3.0 có khả năng góp phần làm giảm chu kỳ sống của phần cứng và gia tăng rác thải điện tử do việc nâng cấp phần cứng thường xuyên từ sự xuất hiện của các giao thức và ứng dụng mới [10]. Khuyến khích các thực hành sản xuất bền vững, thúc đẩy các sáng kiến tái chế, và khám phá các phương pháp tiếp cận thay thế như điện toán dựa trên đám mây có thể giải quyết những thách thức này [10].

Cuối cùng, các vấn đề pháp lý và tuân thủ quy định liên quan đến công nghệ Web 3.0, bao gồm Blockchain và AI, cũng là một thách thức. Sự phát triển của các công nghệ phi tập trung trong Web 3.0 đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận về các tác động pháp lý và tuân thủ quy định có thể phát sinh, vì sự tiến hóa và mở rộng liên tục của chúng yêu cầu sự chú ý chủ động đối với các thách thức tiềm ẩn ảnh hưởng đến sự phát triển và áp dụng của chúng [9,10,23]. Những thách thức về tính bền vững này bao gồm tài chính phi tập trung, mạng lưới năng lượng phân phối, tiêu thụ năng lượng, v.v. [9,10,23]. Ví dụ, Nhật Bản đã xem xét sửa đổi pháp lý nhằm phân loại Bitcoin và các loại tiền mã hóa khác như tiền tệ [81].

7. Thảo luận

Web 3.0 vẫn đang trong giai đoạn phát triển ban đầu. Sự xuất hiện của Web 3.0 đã làm dấy lên những lo ngại về tác động của nó đối với tính bền vững. Các tiến bộ công nghệ như Web 3.0 yêu cầu phải xem xét lại các thực hành bền vững. Các vấn đề về tính bền vững cần được giải quyết để có thể sử dụng bền vững các ứng dụng Web 3.0 trong tương lai. Nhiều ứng dụng và công nghệ Web 3.0 đã được phát triển nhằm thúc đẩy tính bền vững. Bài báo nghiên cứu này đóng góp bằng cách thảo luận nhiều khái niệm liên quan đến Web 3.0 và tính bền vững.

Thứ nhất, bài báo nghiên cứu này trình bày trạng thái hiện tại của các nghiên cứu về Web 3.0 và tính bền vững dựa trên tài liệu hiện có, các bài viết trên web và các báo cáo ngành. Hiểu trạng thái hiện tại của nghiên cứu là rất quan trọng trong việc xác định những khoảng trống và các chủ đề quan trọng cho nghiên cứu trong tương lai. Phần đánh giá tài liệu nêu bật nhiều ví dụ trong đó Web 3.0 đã thể hiện tiềm năng đóng góp vào các mục tiêu bền vững theo nhiều cách, chẳng hạn như sử dụng công nghệ blockchain để phát triển các chiến lược tiếp thị bền vững và các mô hình kinh doanh, triển khai các thực hành quản lý chuỗi cung ứng bền vững, sử dụng tài chính phi tập trung, v.v. [10,18,20–22,83,84]. Một số dự án Web 3.0 tập trung vào việc tăng cường các sáng kiến bền vững đã và đang hoạt động [9,53,57,68]. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các nghiên cứu hiện có trong lĩnh vực Web 3.0 và tính bền vững vẫn còn hạn chế, điều này cho thấy cần có thêm nhiều nghiên cứu sâu hơn.

Thứ hai, bài báo nghiên cứu này làm nổi bật các chủ đề nghiên cứu chính về Web 3.0 và tính bền vững. Các chủ đề này đóng vai trò như một hướng dẫn cho các nhà nghiên cứu để xác định các lĩnh vực cần được điều tra thêm [9,10,23]. Bằng cách xem xét các chủ đề được đề cập trong Bảng 5, nghiên cứu trong tương lai có thể đi sâu vào các lĩnh vực cụ thể này và đóng góp vào kho kiến thức hiện có liên quan đến Web 3.0 và tính bền vững.

Cuối cùng, bài báo nghiên cứu này thảo luận về các thách thức liên quan đến Web 3.0 và tính bền vững. Những thách thức này cần được giải quyết để hiện thực hóa tiềm năng đầy đủ của Web 3.0 đối với tính bền vững. Một số thách thức chính về tính bền vững bao gồm tiêu thụ năng lượng [9,51,69], rác thải điện tử [33,82], và các vấn đề pháp lý và quy định [9,10,25]. Nghiên cứu trong tương lai có thể nghiên cứu những thách thức này và cách chúng tác động đến Web 3.0 và tính bền vững.

Web 3.0 mang lại cả cơ hội và thách thức cho tính bền vững trong nhiều ngành công nghiệp khác nhau. Các nhà thực hành ngành công nghiệp có thể chủ động tham gia vào các phát triển của Web 3.0 bằng cách luôn cập nhật thông tin, tích hợp tính bền vững vào chiến lược của họ, hỗ trợ các sáng kiến nghiên cứu và chủ động giải quyết các thách thức về tính bền vững. Cách tiếp cận này không chỉ phù hợp với các thực hành kinh doanh có trách nhiệm mà còn giúp các tổ chức phát triển mạnh trong một bối cảnh công nghệ đang thay đổi nhanh chóng với trọng tâm là tính bền vững.

Điều quan trọng là phải diễn giải bài báo này trong khi lưu ý đến những hạn chế của nó. Một trong những hạn chế là sự thiếu vắng các phương pháp nghiên cứu được thiết lập rõ ràng. Bài báo này được viết dưới dạng một bài viết quan điểm; do đó, các lập luận được đưa ra trong đó mang tính chủ quan.

8. Kết luận

Web 3.0 là thế hệ tiếp theo của Internet. Web 3.0 bao gồm các thành phần kỹ thuật quan trọng như công nghệ blockchain và Metaverse. Các tính năng chính của nó bao gồm phi tập trung, khả năng tương tác, quyền sở hữu dữ liệu và quyền riêng tư, hợp đồng thông minh, công nghệ ngữ nghĩa và trí tuệ nhân tạo (AI), cũng như phát triển mã nguồn mở và các mô hình quản trị do cộng đồng điều hành. Web 3.0 mang lại tiềm năng đáng kể để thúc đẩy các mục tiêu bền vững thông qua nhiều cơ chế khác nhau, bao gồm nâng cao tính minh bạch và tối ưu hóa năng lượng, thúc đẩy niềm tin, đổi mới và tạo điều kiện cho tính toàn diện. Tuy nhiên, các thách thức liên quan đến tiêu thụ năng lượng, rác thải điện tử (e-waste), và các vấn đề pháp lý và quy định cần được giải quyết để khai thác toàn bộ tiềm năng của Web 3.0 cho mục tiêu bền vững. Một số lĩnh vực nghiên cứu chính có thể được xem xét trong các nghiên cứu tương lai bao gồm các thực hành bền vững trong Metaverse, phần cứng và rác thải điện tử, các giải pháp năng lượng bền vững cho các ứng dụng Web 3.0, khả năng tương tác, quyền riêng tư và bảo mật của các ứng dụng Web 3.0 về tính bền vững, tích hợp AI vào các ứng dụng Web 3.0 để nâng cao tính bền vững, các vấn đề pháp lý và quy định của các công nghệ Web 3.0, v.v.

Nghiên cứu này đã thảo luận về các dự án bền vững của Web 3.0, các thách thức về tính bền vững và các chủ đề nghiên cứu chính cho các nghiên cứu tương lai. Cần có thêm nhiều nghiên cứu về các thách thức và cơ hội để hiểu rõ hơn về Web 3.0 và tính bền vững.

Đóng góp của tác giả: Ý tưởng và viết bài bởi S.R.; Viết - Đánh giá và chỉnh sửa bởi M.Z. và T.I. Tất cả các tác giả đã đọc và đồng ý với phiên bản được công bố của bài viết.

Tài trợ: Nghiên cứu này không nhận được tài trợ từ bên ngoài.

Tuyên bố của Hội đồng Đánh giá Thể chế: Không áp dụng.

Tuyên bố Đồng ý Được thông tin: Không áp dụng.

Tuyên bố về Sẵn có Dữ liệu: Không áp dụng.

Xung đột lợi ích: Các tác giả tuyên bố không có xung đột lợi ích.

Tài liệu tham khảo

  1. Pomonis, T.; Koutsomitropoulos, D.A.; Christodoulou, S.P.; Papatheodorou, T.S. Hướng tới Web 3.0: Kiến trúc hợp nhất cho các ứng dụng web thế hệ tiếp theo. Trong Handbook of Research on Web 2.0, 3.0, and X.0: Technologies, Business, and Social Applications; IGI Global: Hershey, PA, USA, 2010; trang 192–205.
  2. Morris, R.D. Web 3.0: Tác động đối với việc học trực tuyến. TechTrends 2011, 55.
  3. Matthews, B. Công nghệ web ngữ nghĩa. E-learning 2005, 6, 8.
  4. Patel, A.; Jain, S. Hiện tại và tương lai của các công nghệ web ngữ nghĩa: Một tuyên bố nghiên cứu. Int. J. Comput. Appl. 2021, 43, 413–422.
  5. Gan, W.; Ye, Z.; Wan, S.; Yu, P.S. Web 3.0: Tương lai của Internet. Trong kỷ yếu hội thảo ACM Web Conference, Austin, TX, USA, 30 Tháng 4 – 4 Tháng 5, 2023.
  6. Hendler, J. Web 3.0 Đang Nổi Lên. Computer 2009, 42, 111–113.
  7. Rudman, R.; Bruwer, R. Định nghĩa Web 3.0: Cơ hội và thách thức. Electron. Libr. 2016, 34, 132–154.
  8. Thomas, S. Web3 là gì? Có sẵn trực tuyến: https://hbr.org/2022/05/what-is-web3 (truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2023).
  9. Sandberg, K.; Chamberlin, S. Web3 và Tính bền vững; Linux Foundation Research: San Francisco, CA, USA, 2023.
  10. Ray, P.P. Web3: Đánh giá toàn diện về nền tảng, công nghệ, ứng dụng, kiến trúc không tin cậy, thách thức và hướng đi trong tương lai. Internet Things Cyber-Phys. Syst. 2023, 3, 213–248.
  11. Sedlmeir, J.; Buhl, H.U.; Fridgen, G.; Keller, R. Mức tiêu thụ năng lượng của công nghệ blockchain: Vượt ra ngoài huyền thoại. Bus. Inform. Syst. Eng. 2020, 62, 599–608.
  12. Rieger, A.; Roth, T.; Sedlmeir, J.; Fridgen, G. Chúng ta cần một cuộc thảo luận rộng hơn về tính bền vững của blockchain. Joule 2022, 6, 1137–1141.
  13. Zhang, R.; Chan, W.K.V. Đánh giá mức tiêu thụ năng lượng trong blockchains với bằng chứng công việc và bằng chứng cổ phần. Proc. J. Phys. Conf. Ser. 2020, 1584.
  14. Chen, C.; Zhang, L.; Li, Y.; Liao, T.; Zhao, S.; Zheng, Z.; Huang, H.; Wu, J. Khi nền kinh tế kỹ thuật số gặp web 3.0: Ứng dụng và thách thức. IEEE Open J. Comput. Soc. 2022, 3, 233–245.
  15. Nam, T. Chính phủ 3.0 tại Hàn Quốc: Xu hướng hay thời trang? Trong kỷ yếu của Hội nghị quốc tế lần thứ 7 về Lý thuyết và Thực hành của Quản trị Điện tử, Seoul, Hàn Quốc, 22–25 Tháng 10, 2013; trang 46–55.
  16. Giustini, D. Web 3.0 và Y học; Nhóm xuất bản Tạp chí Y học Anh: London, UK, 2007; Tập 335, trang 1273–1274.
  17. Rowan, Y.; Kate, S. Web3for2030: Web3 có thể giúp đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững như thế nào; Cục Khu vực Châu Á và Thái Bình Dương của UNDP: New York, NY, USA, 2022. Có sẵn trực tuyến: https://www.undp.org/publications/web3for2030-how-can-web3-help-achieve-sustainable-development-goals (truy cập ngày 16 tháng 9 năm 2023).
  18. Khan, A.A.; Wang, M.Z.; Ehsan, S.; Nurunnabi, M.; Hashmi, M.H. Liên kết Marketing hướng tới bền vững với phương tiện truyền thông xã hội và các tín hiệu môi trường trên web. Sustainability 2019, 11, 2663.
  19. Almeida, F.; Santos, J.D.; Monteiro, J.A. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử trong bối cảnh mô hình Web3.0. Int. J. Adv. Inf. Technol. 2013, 3, 1–12.
  20. Sahoo, S.; Kumar, S.; Sivarajah, U.; Lim, W.M.; Westland, J.C.; Kumar, A. Blockchain cho quản lý chuỗi cung ứng bền vững: Xu hướng và hướng đi tiếp theo. Electron. Commer. Res. 2022, 1–56.
  1. Kouhizadeh, M.; Sarkis, J. Thực hành Blockchain, tiềm năng và quan điểm trong việc xanh hóa chuỗi cung ứng. Sustainability 2018, 10, 3652.
  2. Doe, D.M.; Li, J.; Dusit, N.; Gao, Z.; Li, J.; Han, Z. Thúc đẩy tính bền vững của Blockchain trong Web 3.0 và Metaverse thông qua thiết kế cơ chế khuyến khích đa dạng. IEEE Open J. Comput. Soc. 2023, 4, 171–184.
  3. Voshmgir, S.; Wildenberg, M.; Rammel, C.; Novakovic, T. Báo cáo Phát triển Bền vững: Blockchain, Web3 và SDGs; WU Vienna University of Economics and Business: Vienna, Áo, 2019.
  4. Cao, L. AI phi tập trung: Trí thông minh biên và blockchain thông minh, metaverse, web3 và desci. IEEE Intell. Syst. 2022, 37, 6–19.
  5. Kshetri, N. Cân nhắc chính sách, đạo đức, xã hội và môi trường của Web3 và metaverse. IT Prof. 2022, 24, 4–8.
  6. Guan, C.; Ding, D.; Guo, J. Web3.0: Đánh giá và kế hoạch nghiên cứu. Kỷ yếu của Hội nghị Quốc tế về Công nghệ Máy tính và Truyền thông (RIVF), TP.HCM, Việt Nam, 20–22 tháng 12 năm 2022; trang 653–658.
  7. Wang, Q.; Li, R.; Wang, Q.; Chen, S.; Ryan, M.; Hardjono, T. Khám phá Web3 từ góc nhìn của blockchain. arXiv 2022, arXiv:2206.08821.
  8. Albaom, M.A.; Sidi, F.; Jabar, M.A.; Abdullah, R.; Ishak, I.; Yunikawati, N.A.; Priambodo, M.P.; Nusari, M.S.; Ali, D.A. Vai trò điều tiết của sự sáng tạo cá nhân trong ý định sử dụng Web 3.0 của khách du lịch dựa trên mô hình Thành công của Hệ thống Thông tin Cập nhật. Sustainability 2022, 14, 13935.
  9. Albaom, M.A.; Sidi, F.; Jabar, M.A.; Abdullah, R.; Ishak, I.; Yunikawati, N.; Al-Harasi, A. Tác động của ý định sử dụng Web 3.0 của khách du lịch: Mô hình tích hợp khái niệm dựa trên TAM & DMISM. J. Theor. Appl. Inf. Technol. 2021, 99, 6222–6238.
  10. Zheng, J.; Lee, D.K.C. Hiểu về sự phát triển của Internet: Web 1.0 đến Web3.0, Web3 và Web 3. Trong Handbook of Digital Currency: Bitcoin, Innovation, Financial Instruments, and Big Data; SSRN: Rochester, NY, USA, 2023.
  11. Berners-Lee, T.; Hendler, J.; Lissila, O. Web ngữ nghĩa. Sci. Am. 2001, 284, 1–5.
  12. Monaco, S.; Sacchi, G. Du lịch metaverse: Lợi ích tiềm năng và thách thức chính đối với các lĩnh vực du lịch và ứng dụng nghiên cứu. Sustainability 2023, 15, 3348.
  13. Aria, R.; Archer, N.; Khanlari, M.; Shah, B. Các yếu tố ảnh hưởng trong thiết kế và phát triển Web3/Metaverse bền vững và các ứng dụng của nó. Future Internet 2023, 15, 131.
  14. Wang, Y.; Su, Z.; Zhang, N.; Xing, R.; Liu, D.; Luan, T.H.; Shen, X. Khảo sát về metaverse: Cơ bản, bảo mật và quyền riêng tư. IEEE Commun. Surv. Tutor. 2022, 22, 319–352.
  15. Xiong, Z.; Liu, R.; Subramanian, H. Sự chấp nhận người dùng và tăng trưởng bền vững của các nền tảng Web3. Trong kỷ yếu Hội thảo SIGDSA 2022 trước ICIS, Copenhagen, Đan Mạch, 9–10 tháng 12 năm 2022.
  16. Chalmers, D.; Fisch, C.; Matthews, R.; Quinn, W.; Recker, J. Vượt ra ngoài bong bóng: Liệu NFTs và bằng chứng sở hữu kỹ thuật số có trao quyền cho các doanh nhân trong ngành sáng tạo? J. Bus. Ventur. Insights 2022, 17, e00309.
  17. Momtaz, P.P. Một số kinh tế học rất đơn giản của Web3 và metaverse. FinTech 2022, 1, 225–234.
  18. Ferguson, M. Chuẩn bị cho một tương lai blockchain. MIT Sloan Manag. Rev. 2018, 60, 1–4.
  19. Tseng, C.-T.; Shang, S.S.C. Khám phá tính bền vững của vai trò trung gian trong blockchain. Sustainability 2021, 13, 1936.
  20. Zarrin, J.; Wen Phang, H.; Babu Saheer, L.; Zarrin, B. Blockchain cho phi tập trung hóa Internet: Triển vọng, xu hướng và thách thức. Clust. Comput. 2021, 24, 2841–2866.
  21. Canny, W. Citi dự đoán nền kinh tế metaverse có thể lớn tới 13 nghìn tỷ USD vào năm 2030. 2022. Có sẵn trực tuyến: https://www.coindesk.com/business/2022/04/01/citi-sees-metaverse-economy-as-large-as-13t-by-2030/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  22. Virtusa. Web 3.0 và Metaverse + ESG và tính bền vững. Có sẵn trực tuyến: https://www.virtusa.com/trends-2022/converging-trends/web-3-0-and-the-metaverse---esg-and-sustainability (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  1. Unzeelah, M.; Memon, Z.A. Chống lại tin giả bằng cách kết nối các phương pháp tiếp cận học máy với Web3. Trong kỷ yếu Hội nghị Quốc tế về Xu hướng Nổi bật trong Công nghệ Thông minh (ICETST), Karachi, Pakistan, 22–23 tháng 9 năm 2022; trang 1–6.
  2. IBM. Hợp đồng thông minh trên Blockchain là gì? IBM: Armonk, NY, USA, 2023. Có sẵn trực tuyến: https://www.ibm.com/topics/smart-contracts (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  3. Zheng, Z.; Xie, S.; Dai, H.-N.; Chen, W.; Chen, X.; Weng, J.; Imran, M. Tổng quan về hợp đồng thông minh: Thách thức, tiến bộ và nền tảng. Future Gener. Comput. Syst. 2020, 105, 475–491.
  4. Binti Mohamed, S.A. Phát triển bền vững, e-learning và Web 3.0: Tổng quan tài liệu mô tả. J. Inf. Commun. Ethics Soc. 2014, 12, 157–176.
  5. Weaver, P.; Jansen, L.; Van Grootveld, G.; Van Spiegel, E.; Vergragt, P. Phát triển Công nghệ Bền vững; Routledge: New York, NY, USA, 2017.
  6. United Nations. Chương trình Phát triển Bền vững. Có sẵn trực tuyến: https://www.un.org/sustainabledevelopment/development-agenda/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  7. Jauhiainen, J.S.; Krohn, C.; Junnila, J. Metaverse và Tính bền vững: Đánh giá có hệ thống các ấn phẩm khoa học đến năm 2022 và hơn thế nữa. Sustainability 2023, 15, 346.
  8. De Giovanni, P. Tính bền vững của Metaverse: Sự chuyển đổi sang Công nghiệp 5.0. Sustainability 2023, 15, 6079.
  9. Alshahrani, H.; Islam, N.; Syed, D.; Sulaiman, A.; Al Reshan, M.S.; Rajab, K.; Shaikh, A.; Shuja-Uddin, J.; Soomro, A. Tính bền vững trong Blockchain: Đánh giá có hệ thống về các vấn đề về khả năng mở rộng và tiêu thụ năng lượng. Energies 2023, 16, 1510.
  10. Liao, K.-H. Tại sao các doanh nghiệp nên đầu tư vào Web3.0 như nền tảng của Phát triển Bền vững? Diễn đàn Phát triển Bền vững Doanh nghiệp Toàn cầu, Đại học Quốc gia Đài Bắc: Đài Bắc, Đài Loan, 2022.
  11. Cryptoaltruism. 20 dự án Web3 tập trung vào Môi trường, Tính bền vững và Bảo tồn. Có sẵn trực tuyến: https://www.cryptoaltruism.org/blog/20-web3-projects-with-an-environmental-and-sustainability-focus (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  12. Saberi, S.; Kouhizadeh, M.; Sarkis, J.; Shen, L. Công nghệ Blockchain và mối quan hệ của nó với quản lý chuỗi cung ứng bền vững. Int. J. Prod. Res. 2018, 57, 2117–2135.
  13. Chainlink. 3 Cách mà Web3 đang thúc đẩy các sáng kiến bền vững. 2022. Có sẵn trực tuyến: https://blog.chain.link/web3-sustainability-initiatives/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  14. FutureThinkers. 7 Cách Blockchain có thể cứu Môi trường và Ngăn chặn Biến đổi Khí hậu. Có sẵn trực tuyến: https://futurethinkers.org/blockchain-environment-climate-change/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  15. Engao, E.L. Báo cáo Bền vững năm 2022 của Plastic Bank. Có sẵn trực tuyến: https://plasticbank.com/plastic-bank-2022-sustainability-report/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  16. Chainlink. Đảo ngược Biến đổi Khí hậu: Hợp đồng thông minh lai khuyến khích Nông nghiệp Tái sinh như thế nào. Có sẵn trực tuyến: https://blog.chain.link/reversing-climate-change-how-hybrid-smart-contracts-incentivize-regenerative-agriculture/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  17. Zhou, A. Blockchain có thể giúp chúng ta đánh bại Biến đổi Khí hậu. Có sẵn trực tuyến: https://www.weforum.org/agenda/2021/06/blockchain-can-help-us-beat-climate-change-heres-how/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  18. Alectra Utilities Corporation. Lưới điện Transactive—Kích hoạt một khuôn khổ dịch vụ thị trường từ đầu đến cuối bằng Blockchain. Có sẵn trực tuyến: https://natural-resources.canada.ca/science-and-data/funding-partnerships/funding-opportunities/current-investments/the-transactive-grid-enabling-end-end-market-services-framework-using-blockchain/22137 (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  19. Ermia. Đóng góp của Treejer đối với SDGs. 2022. Có sẵn trực tuyến: https://blog.treejer.com/treejer-and-sdgs/ (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  20. Earthfund.io. Earthfund là gì. Có sẵn trực tuyến: https://handbook.earthfund.io/earthfund-101/what-is-earthfund (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  21. Plastiks. Plastiks: Thị trường NFT đầu tiên có tiện ích chống ô nhiễm nhựa. Có sẵn trực tuyến: https://storage.googleapis.com/nozama-static-assets/WHITEPAPER_PLASTIKS.pdf (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  22. Marr, B. Tại sao Blockchain, NFTs và Web3 gặp vấn đề về tính bền vững. Có sẵn trực tuyến: https://www.forbes.com/sites/bernardmarr/2023/01/13/why-blockchain-nfts-and-web3-have-a-sustainability-problem/?sh=11b98a365b0b (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  23. Dal Mas, F.; Massaro, M.; Ndou, V.; Raguseo, E. Công nghệ Blockchain cho tính bền vững trong ngành nông thực phẩm: Một nghiên cứu tổng quan về tài liệu nghiên cứu và quan điểm kinh doanh. Technol. Forecast. Soc. Chang. 2023, 187.
  24. Vilkov, A.; Tian, G. Phạm vi và mục đích của Blockchain trong các thị trường Carbon: Một nghiên cứu tổng quan có hệ thống. Sustainability 2023, 15, 8495.
  25. Park, A.; Wilson, M.; Robson, K.; Demetis, D.; Kietzmann, J. Khả năng tương tác: Tương lai Web3 thú vị và đáng sợ của chúng ta. Bus. Horiz. 2023, 66, 529–541.
  1. Chainlink. Thúc đẩy các thị trường khí hậu, quản lý năng lượng và các sáng kiến bền vững khác. Có sẵn trực tuyến: https://chain.link/use-cases/climate-markets (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  2. Biswas, D.; Jalali, H.; Ansaripoor, A.H.; De Giovanni, P. Khả năng truy xuất nguồn gốc so với tính bền vững trong chuỗi cung ứng: Các tác động của blockchain. Eur. J. Oper. Res. 2023, 305, 128–147.
  3. Sristy, A. Blockchain trong chuỗi cung ứng thực phẩm—Tương lai sẽ ra sao? Có sẵn trực tuyến: https://tech.walmart.com/content/walmart-global-tech/en_us/news/articles/blockchain-in-the-food-supply-chain.html (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  4. Erragcha, N.; Romdhane, R. Những gương mặt mới của marketing trong thời đại web: Từ marketing 1.0 đến marketing 3.0. J. Res. Mark. 2014, 2, 137–142.
  5. Garrigos-Simon, F.J.; Alcamí, R.L.; Ribera, T.B. Các mạng xã hội và Web 3.0: Tác động của chúng đến quản lý và marketing của các tổ chức. Manag. Decis 2012, 50, 1880–1890.
  6. Zhang, X.; Chen, Y.; Hu, L.; Wang, Y. Metaverse trong giáo dục: Định nghĩa, khung, đặc điểm, ứng dụng tiềm năng, thách thức và các chủ đề nghiên cứu trong tương lai. Front. Psychol. 2022, 13.
  7. Fernandez, C.B.; Hui, P. Cuộc sống, Metaverse và mọi thứ: Tổng quan về quyền riêng tư, đạo đức và quản trị trong Metaverse. Trong kỷ yếu của Hội nghị quốc tế lần thứ 42 về Hệ thống Máy tính Phân tán của IEEE (ICDCSW), Bologna, Ý, 10 tháng 7 năm 2022; trang 272–277.
  8. Steele, G. Kinh doanh xanh là kinh doanh tốt: Tại sao tính minh bạch là chìa khóa cho tính bền vững của doanh nghiệp. Có sẵn trực tuyến: https://www.forbes.com/sites/forbesbusinesscouncil/2021/02/11/green-business-is-good-business-why-transparency-is-key-for-corporate-sustainability/?sh=32009794bb94 (truy cập ngày 1 tháng 9 năm 2023).
  9. Mariani, L.; Trivellato, B.; Martini, M.; Marafioti, E. Đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững thông qua Đổi mới Hợp tác: Bằng chứng từ bốn sáng kiến của Châu Âu. J. Bus. Ethics 2022, 180, 1075–1095.
  10. Moallemi, E.A.; Malekpour, S.; Hadjikakou, M.; Raven, R.; Szetey, K.; Ningrum, D.; Dhiaulhaq, A.; Bryan, B.A. Đạt được các Mục tiêu Phát triển Bền vững đòi hỏi sự đổi mới liên ngành ở cấp địa phương. One Earth 2020, 3, 300–313.
  11. Meyer, E.; Welpe, I.M.; Sandner, P.G. Tài chính phi tập trung—Một tổng quan và hướng nghiên cứu. Trong kỷ yếu của Hội nghị Hệ thống Thông tin Châu Âu lần thứ 30 (ECIS), Timișoara, Romania, 18–24 tháng 6 năm 2022.
  12. Schueffel, P. DeFi: Tài chính phi tập trung—Giới thiệu và tổng quan. J. Innov. Manag. 2021, 9, I–XI.
  13. Thrul, J.; Kalb, L.G.; Finan, P.H.; Prager, Z.; Naslund, J.A. Web3 và sức khỏe tâm thần kỹ thuật số: Cơ hội để mở rộng quy mô thúc đẩy sức khỏe tâm thần bền vững và hỗ trợ ngang hàng. Front. Psychiatry 2022, 13, 1608.
  14. Lindman, J.; Tuunainen, V.K.; Rossi, M. Cơ hội và rủi ro của công nghệ Blockchain—Chương trình nghiên cứu. Trong kỷ yếu của Hội nghị Quốc tế Hawaii lần thứ 50 về Khoa học Hệ thống (HICSS), Waikoloa Village, HI, USA, 4–7 tháng 1 năm 2017.
  15. De Vries, A.; Stoll, C. Vấn đề rác thải điện tử đang gia tăng của Bitcoin. Resour. Conserv. Recycl. 2021, 175.
  16. Rejeb, A.; Rejeb, K. Blockchain và tính bền vững của chuỗi cung ứng. Logforum 2020, 16, 363–372.
  17. Lund, E.H.; Jaccheri, L.; Li, J.; Cico, O.; Bai, X. Blockchain và tính bền vững: Một nghiên cứu lập bản đồ hệ thống. Trong kỷ yếu của Hội nghị Quốc tế IEEE/ACM lần thứ 2 về Xu hướng Mới nổi trong Kỹ thuật Phần mềm cho Blockchain (WETSEB), Montreal, QC, Canada, 27 tháng 5 năm 2019; trang 16–23.

Ghi chú: Tài liệu này được chia sẻ theo giấy phép CC By 4.0. Nguồn: https://doi.org/10.1108/JEBDE-10-2022-0039 

 
0

Thư viện Học liệu Mở Việt Nam (VOER) được tài trợ bởi Vietnam Foundation và vận hành trên nền tảng Hanoi Spring. Các tài liệu đều tuân thủ giấy phép Creative Commons Attribution 3.0 trừ khi ghi chú rõ ngoại lệ.

  • VOER on Facebook