Nghịch lý

Cách đây một vài tháng, nhiều ý kiến cho rằng bao giờ lãi suất cơ bản (LSCB) hạ về 8% và LS cho vay của các ngân hàng thương mại (NHTM) về mức 11%-12%/năm thì cung-cầu vốn sẽ gặp nhau.

Hầu hết các dự báo cho rằng, phải đến cuối quý I/2009 thì mặt bằng LS mới về được mức đó.

Tuy nhiên, tình hình kinh tế toàn cầu đang xấu đi nhanh chóng đã đẩy diễn biến LS trên các thị trường tài chính thế giới nói chung và của VN nói riêng biến động nhanh hơn. Mấy tháng gần đây, đặc biệt từ khi NHNN điều chỉnh LSCB từ 14% xuống 13%, các NHTM liên tục hạ LS kinh doanh. Ngay ngày đầu tiên, thực hiện LSCB 8,5%/năm (22.12), Vietcombank thông báo LS cho vay ưu đãi chỉ còn 8,5%/năm, LS cho vay thông thường 11%/năm. Đây có lẽ là mức LS cho vay thấp nhất hiện nay.

Về lý thuyết, LS của NHTƯ hạ là để tăng tính thanh khoản cho nền kinh tế. Nhưng hiện nay ở VN, dù LS liên tục hạ nhưng các NH vẫn kêu khó cho vay - đặc biệt với khách mới. Có hai nguyên nhân được nêu ra.

Nguyên nhân lớn và cơ bản nhất là sức cầu của nền kinh tế đang rất yếu. Nguyên nhân thứ hai là do LSCB giảm liên tục, "ép" trần LS cho vay giảm theo, khiến chênh lệch LS huy động và cho vay của các NHTM ngày càng thu hẹp (đang tiến tới hòa vốn và khả năng lỗ), đã không khuyến khích các NH tăng trưởng tín dụng.

LS huy động bình quân tháng 12.2008 của các NHTM nhà nước hiện vào khoảng 11%-gần 13%/năm; của các NHTMCP khoảng 13%- 13,5%/năm (đó là chưa kể một lượng vốn lớn huy động với mức 15%-16%/năm còn đọng huy động từ mấy tháng trước, đến nay chưa cho vay ra được).

Nếu so mức trần LS cho vay hiện nay là 12,75%/năm thì rõ ràng là nhiều NH đang rất lúng túng trong việc quản trị rủi ro LS. Đã có một số khách hàng đem sổ tiết kiệm (LS đang hưởng 17%-18,5%/năm) đến cầm cố để vay NH với LS hiện thấp hơn khoảng 4%-5%/năm.

Một số lãnh đạo NHTM cho rằng, chủ trương hạ LS để chống suy giảm kinh tế và kích cầu đúng và cần thiết, việc mặt bằng LS cho vay hạ là điều đáng mừng, nhưng vấn đề không phải LS ở mức cao hay thấp mà vấn đề là NHTM còn có mức chênh lệch LS ở mức hợp lý hay không, để có động lực đẩy mạnh hoạt động tín dụng.

Vì những nguyên nhân trên khiến hiện nay, dù đã có sự khuyến khích của Chính phủ nhưng dư nợ của hệ thống NH trong tháng 12 tuy có tăng, nhưng vẫn ở mức rất thấp và gần như chắc chắn mức tăng dư nợ tín dụng của cả hệ thống năm nay chỉ đạt từ 21% đến khoảng 25%.

Kích cầu và giải bài toán lãi suất

Trong thời gian gần đây, hầu như không thấy phàn nàn của khách hàng về vấn đề khó tiếp cận vốn tín dụng và LS cao. Điều này cho thấy, LS không còn là vấn đề hạn chế tính thanh khoản của nền kinh tế nữa.

Rất nhiều ý kiến từ các bên cho rằng, vấn đề chính hiện nay là Chính phủ triển khai ngay kế hoạch đầu tư công - mà cụ thể là tập trung vào hoàn thành các công trình dở dang, khởi công các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng để tạo điều kiện cho các DN, đặc biệt là DN lớn hoạt động trở lại, kéo theo các DN phụ trợ, tạo công ăn việc làm cho người lao động. Đồng thời, Chính phủ có các biện pháp kích cầu tiêu dùng dân cư để tạo điều kiện cho các DN - nhất là các DNNVV tiêu thụ hàng hóa, cung cấp dịch vu... từ đó vốn NH mới có đầu ra.

Kích cầu là giải pháp quan trọng nhất, nhưng tác động của giải pháp này có độ trễ nhất định, nên kèm theo phải có các biện pháp về LS. Quốc hội, Chính phủ và NHNN nên xem xét, cho phép thực hiện LS thỏa thuận đối với một số đối tượng cho vay nhất định, trước mắt là cho vay tiêu dùng mới khuyến khích các NH đẩy mạnh cho vay tiêu dùng.

Thứ hai là các NH tiếp tục hạ LS huy động để giảm chi phí vốn. Về vấn đề này thì đang còn nhiều ý kiến khác nhau. Có người sợ, nếu LS huy động hạ thấp quá thì người dân sẽ không muốn gửi vào NH mà chuyển sang các kênh đầu tư khác - đặc biệt là ngoại tệ, dễ gây áp lực lên tỉ giá và làm trầm trọng thêm tình trạng USD hóa nền kinh tế.

Lãi suất vẫn trong kỳ vọng giảm

Dù LSCB đã về đến 8%/năm, nhưng hầu như mọi dự đoán đều cho rằng LSCB sẽ tiếp tục hạ nữa. Mức 7%/năm nhiều khả năng sẽ được công bố vào đầu tháng 1.2009, và xa hơn, đã có một số chuyên gia cho rằng đích đến của LSCB trong quý I/2009 là 6%/năm, để mặt bằng LS cho vay về mức 8-9%/năm. Như vậy, kỳ vọng LS kinh doanh giảm đang là phổ biến.

Tuy nhiên, LS cho vay sẽ chỉ giảm mạnh khi NHNN công bố mức điều chỉnh mới, còn LS tiền gửi - đặc biệt là VND trong thời gian tới sẽ giảm khá nhanh và rộng. Hiện tại, mức LS huy động VND phổ biến của các NHTM nhà nước và các NHTMCP lớn kỳ hạn từ 1 đến 9 tháng đang ở mức từ 7,5%-8,3%/năm.

Các NH nhỏ hơn đang mong chờ các "ông lớn" tiếp tục hạ thấp hơn nữa LS tiền gửi để yên tâm hạ tiếp mà không sợ bị cạnh tranh. Kỳ vọng LS giảm cũng là một trong những nhân tố khiến một số khách hàng (tuy có nhu cầu và điều kiện) chưa muốn vay NH vào lúc này.

Trường Giang

TỪ NGỮ:

trần lãi suất, huy động, bơm vốn, vay ưu đãi, thanh khoản, hòa vốn, đọng, cầm cố, chủ trương, dư nợ, trễ