Dân số là vấn đề của toàn thế giới?

Dân số ở các nước đang phát triển tăng sẽ ảnh hưởng đến các nước phát triển. Vì vậy, các nước phát triển thường dành ngân sách hàng năm cho các nước đang phát triển trong việc giảm tăng dân số.

• Tăng dân số ở các nước nghèo, làm cho các nước này đã nghèo lại càng nghèo thêm vì cạnh tranh nguồn tài nguyên, nguy cơ của nghèo khổ và nạn đói.
• Tăng sức ép đối với vấn đề lương thực thực phẩm, đất, nước …, gia tăng tác động tới nguồn tài nguyên thiên nhiên, và môi trường.
• Cạnh tranh việc làm, nhiều người thất nghiệp do dư thừa lao động.
• Áp lực di dân cũng làm dân số tăng nhanh đặc biệt là ở các đô thị, gia tăng ô nhiễm. Ô nhiễm ở các thành phố là một trong các nguyên nhân làm trẻ em chết vì các bệnh về hô hấp.
• Khan hiếm nguồn nước cùng với nhu cầu về nước của con người tăng do tăng dân số.
• Thế giới có khoảng 800 triệu người bị suy dinh dưỡng (năm 1995, dân số thế giới là 5,6 tỉ) và có nguy cơ sẽ tăng thêm. Đất nông nghiệp bị xói mòn và hoang mạc hóa.
• Đại dương thế giới bị nạn khai thác cá bừa bãi phá hủy những rạn san hô.
• Nhân loại đang làm thay đổi nhanh khí quyển và vì thế thay đổi khí hậu.
• Nơi cư trú tự nhiên của nhiều loài động vật, thực vật bị mất do các hoạt động và nhu cầu của con người.
• Sự lan truyền nhanh các dịch bệnh, thiếu giáo dục trong việc bảo vệ sức khỏe là tác nhân chính làm phát sinh các bệnh do nhiễm vi sinh.
• Bùng nổ dân số thường xãy ra ở những nước nghèo vì trình độ dân trí chưa cao; Các quan điểm truyền thống còn chi phối đời sống xã hội ; GDP bình quân cho đầu người còn thấp.

Mối quan hệ hữu cơ giữa tăng dân số và ô nhiễm môi trường

Vì vậy, chương trình dân số đòi hỏi sự tham gia của toàn thế giới. Năm 1999 được cho là năm dân số thế giới đạt 6 tỉ người (và dược viết tắt là Y6B).

Dân số và phát triển bền vững

Con người là sản phẩm cao nhất, tinh túy nhất của tự nhiên (tuổi của trái đất 4,5 tỉ năm, người vượn cổ có tuổi 3 triệu năm), là chủ thể của xã hội, là động lực sản xuất ra của cải vật chất, tinh thần và cũng là người hưởng thụ những sản phẩm làm ra.

Sự phát triển xã hội là sự phát triển của con người về thể trạng, nhận thức, tư tưởng, quan hệ xã hội, khả năng tác động sâu sắc vào tự nhiên và về trình độ hưởng thụ những sản phẩm do con người làm ra.

Dân số đông thì sức lao động nhiều (lao động thủ công), sản xuất nhiều của cải vật chất và cũng tiêu thụ nhiều của cải hơn. Dân số quá thấp thì sức lao động không đủ, không thể có tồn tại và phát triển xã hội.

Mục tiêu đặt ra đối với quốc gia, lãnh thổ là đảm bảo dân số ổn định, phát triển kinh tế xã hội bền vững đảm bảo chất lượng cuộc sống tốt cho cộng đồng. Dân số và phát triển tác động qua lại chặt chẽ với nhau. Bước tiến của lĩnh vực này thúc đẩy, tạo thuận lợi cho lĩnh vực kia. Giải quyết tốt dân số nhưng kinh tế xã hội không phát triển thì chất lượng cuộc sống cũng không được đảm bảo. Ngược lại kinh tế xã hội phát triển nhưng dân số tăng quá cao thì tổng sản phẩm quốc nội theo đầu người (GDP) sẽ sụt giảm và cuối cùng chất lượng cuộc sống vẫn cứ thấp. Vấn đề đặt ra cho toàn thế giới là việc lồng ghép vấn đề dân số với phát triển để đảm bảo sự hài hòa.

Hội nghị dân số ở Cairô năm 1994 đã bàn đến các nội dung dân số, nghèo đói, hình mẫu sản xuất và tiêu dùng, môi trường sinh thái. Hội nghị cho rằng 4 vấn đề này liên quan chặt chẽ với nhau, không thể giải quyết riêng rẽ từng vấn đề. Tình trạng nghèo khổ trên diện rộng và sự bất bình đẳng nghiêm trọng về xã hội kinh tế đều chịu tác động mạnh mẽ của các nội dung dân số học như quá trình tăng dân số, kết cấu dân số, phân bố dân cư. Hình mẫu sản xuất và tiêu dùng thiếu bền vững thì sẽ gây ra việc sử dụng tài nguyên không có kế hoạch và tác động xấu đến chất lượng môi trường.

Mục tiêu lồng ghép 2 nội dung là đảm bảo sự hài hòa giữa dân số ổn định và phát triển kinh tế xã hội bền vững.

Tóm lại, dân số vừa là phương tiện vừa là động lực của phát triển bền vững. Điều quan trọng nhất khi lồng ghép vấn đề dân số với phát triển bền vững là việc đặt chúng vào mối quan tâm tổng thể trong chiến lược và chính sách chung.

Có 6 loại vấn đề quan trọng nhất cần giải quyết là:

• Thực hiện chính sách kế hoạch hóa gia đình và xây dựng quy mô gia đình hợp lý – đây không chỉ là việc của dân số học, mà nó liên quan đến nhiều phạm vi kinh tế, xã hội, văn hóa. Bởi lẽ, gia đình là tế bào của xã hội. Quan niệm truyền thống về gia đình cũng như mô hình gia đình đang có những biến đổi, cần thực hiện chính sách pháp luật tạo điều kiện để xây dựng gia đình 1-2 con; tạo cơ hội để mọi thành viên trong gia đình đều được tôn trọng, xây dựng nếp sống văn hóa gia đình; đẩy mạnh dịch vụ kế hoạch hóa gia đình, phòng tránh thai, tư vấn sức khỏe tình dục.
• Dân số gắn với phát triển kinh tế bền vững, đảm bảo công bằng xã hội. Các nội dung chính như giải quyết việc làm, giảm thất nghiệp; Đẩy mạnh chương trình xóa đói giảm nghèo, tạo việc làm hơn là cho tiền của; Chăm sóc sức khỏe cộng đồng; Phát triển giáo dục.
• Chính sách và chương trình cụ thể đối với những nhóm đặc thù như vị thành niên, người già, người tàn tật (trong thập niên tới người già sẽ tăng 8-25%), người dân tộc thiểu số.
• Chính sách về môi trường – sử dụng hợp lý tài nguyên môi trường – phát triển bền vững.
• Chính sách xã hội về di cư. Thực hiện di cư có quy hoạch, kế hoạch nằm trong phương hướng chiến lược tái phân bố dân cư và lao động – giảm sức ép nơi quá đông dân, nhưng không được mang con bỏ chợ.
• Di cư tự phát có nguy hại là khai thác bừa bãi, gây đảo lộn về giao thông, y tế, giáo dục. Tuy nhiên, không thể ngăn cấm được. Vì vậy, vấn đề là phải quản lý nhân khẩu từ đó quản lý được tài nguyên. Phát huy mặt tích cực, tạo hòa đồng với dân cư nơi ở mới.
• Chính sách về đô thị hóa. Đô thị hóa là xu hướng tất yếu của quá trình phát triển kinh tế xã hội – là xu hướng chuyển đổi từ xã hội nông thôn là phổ biến sang xã hội đô thị là phổ biến tại các nước phát triển và đang phát triển. Đô thị hóa phải tiến hành trên cơ sở dữ liệu cụ thể, có phương án thực hiện một cách thấu đáo; phải được thực hiện một cách đồng bộ, có đầy đủ các yếu tố đảm bảo cho dân cư có cuộc sống ổn định, được hưởng các quyền lợi về chăm sóc y tế, giáo dục, và văn hóa.

Nhà nước ta coi công tác dân số là một trong những bộ phận quan trọng của chiến lược phát triển toàn diện đất nước, là một trong những vấn đề kinh tế xã hội hàng đầu, là yếu tố cơ bản để góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của từng người và toàn xã hội.

Việt Nam đang từng bước thực hiện việc ổn định quy mô, thay đổi chất lượng, cơ cấu dân số, hướng tới việc phân bố dân cư hợp lý trên phạm vi cả nước, phát triển giáo dục, giải quyết việc làm, chăm sóc sức khỏe nhân dân nói chung và sức khỏe sinh sản với chất lượng cao. Thực hiện công bằng xã hội và bình đẳng về giới đảm bảo cho mọi công dân Việt Nam đều được hưởng và được tham gia thực hiện các chính sách số và phát triển.về dân