Chương 12: Tương lai DePIN – 5 kịch bản cho năm 2035

Đỗ Ngọc Minh
Đỗ Ngọc Minh
Tác giả
Cập nhật: 18/06/2025

“Tương lai không chỉ là thứ ta đoán định – mà là thứ ta cùng nhau kiến tạo, từng node một.”

12.1 Bối cảnh: 2025–2035 – một thập kỷ tái cấu trúc hạ tầng

Từ năm 2025, làn sóng hạ tầng số tiếp tục chuyển từ trung tâm sang biên:

  • Điện mặt trời dân dụng được token hóa.

  • Mạng di động 5G/6G bắt đầu hỗ trợ chia sẻ công suất (capacity sharing).

  • Dữ liệu môi trường, vị trí, thời tiết... được thu thập bởi hàng triệu thiết bị cá nhân.

  • AI cần dữ liệu sát thực tế, cập nhật liên tục và phi tập trung để huấn luyện.

DePIN không còn là ý tưởng – mà là thực tế đang tranh giành không gian với hạ tầng tập trung.

Nhưng thực tế ấy có thể đi theo nhiều hướng – tùy thuộc vào công nghệ, chính sách, và sự chấp nhận xã hội.

12.2 Kịch bản 1: “Sự phân rã có tổ chức” – DePIN thay thế hạ tầng cũ

Trong kịch bản này:

  • Các chính phủ chấp nhận DePIN như một lớp hạ tầng bổ sung.

  • DePIN hoạt động như một mạng lưới cộng đồng được nhà nước hỗ trợ.

  • DAO vận hành cảm biến môi trường, giao thông đô thị, lưới điện nhỏ (microgrid).

  • Dữ liệu từ DePIN được tích hợp vào quy hoạch đô thị, chính sách công.

? Hệ quả:

  • Sự phối hợp giữa nhà nước và cộng đồng trở thành chuẩn mực.

  • Một số cơ quan công quyền trở thành thành viên DAO.

  • Người dân thực sự "sở hữu" và hưởng lợi từ hạ tầng.

12.3 Kịch bản 2: “Cơn sốt token” – DePIN bùng nổ rồi thoái trào

Kịch bản này phản ánh:

  • DePIN trở thành trào lưu đầu tư, đổ xô vào kiếm phần thưởng token.

  • Dữ liệu ồ ạt, nhưng thiếu chất lượng; nhiều node giả, dữ liệu rác, mục tiêu ngắn hạn.

  • Chính phủ không can thiệp kịp, doanh nghiệp lớn không quan tâm đến tính mở.

? Hệ quả:

  • DePIN giống các mô hình “mining” đầu những năm 2010: bùng nổ, rồi sụp đổ.

  • Người dùng mất niềm tin. Dự án tốt bị đánh đồng với dự án lừa đảo.

  • DePIN không biến mất, nhưng bị gắn mác “thử nghiệm thất bại”.

12.4 Kịch bản 3: “Tập trung trá hình” – DePIN bị chiếm đoạt bởi BigTech

Trong kịch bản này:

  • Các công ty lớn tham gia DePIN nhưng kiểm soát phần lớn phần thưởng và dữ liệu.

  • Thiết bị cá nhân được sử dụng như nguồn cấp dữ liệu, nhưng người dùng không có quyền kiểm soát thực sự.

  • DAO tồn tại, nhưng bị thao túng bởi cổ đông lớn, không còn tự trị.

? Hệ quả:

  • DePIN chỉ là lớp “phân tán giả tạo”, dưới lớp vỏ là mô hình BigTech cũ.

  • Dữ liệu vẫn tập trung, nhưng khó bị truy xét vì phân mảnh danh nghĩa.

  • Quyền riêng tư bị xói mòn một cách tinh vi hơn.

12.5 Kịch bản 4: “Phân tách địa chính trị” – DePIN theo quốc gia, vùng lãnh thổ

Kịch bản này xảy ra khi:

  • Các quốc gia không chấp nhận hạ tầng phi biên giới.

  • Mỗi nước có sandbox riêng, DePIN phải đăng ký bản địa hóa.

  • Mạng Helium ở Mỹ khác hoàn toàn với mạng IoT tương tự ở Trung Quốc, Ấn Độ, châu Âu...

? Hệ quả:

  • DePIN không còn là mạng toàn cầu → mất lợi thế quy mô.

  • Các “DAO quốc gia” cạnh tranh lẫn nhau, có thể bị vũ khí hóa (ví dụ: dữ liệu không khí, bản đồ nhiệt…).

  • Một số quốc gia yếu công nghệ bị phụ thuộc vào DePIN do nước ngoài vận hành.

12.6 Kịch bản 5: “Đồng kiến tạo toàn cầu” – DePIN trở thành lớp cơ sở hạ tầng thế hệ mới

Trong kịch bản lý tưởng nhất:

  • DePIN được công nhận như lớp hạ tầng thứ ba: sau nhà nước và tư nhân.

  • Các DAO được định danh, có pháp nhân nhẹ (lightweight legal identity).

  • Dữ liệu được quản trị bằng data union và zero-knowledge proof.

  • DePIN không thay thế chính phủ, mà hỗ trợ chính phủ hoạt động hiệu quả hơn.

  • Các giao thức như Weather3, Energy3, Mobility3 trở thành nền tảng mở cho nhiều quốc gia.

? Hệ quả:

  • Một lớp Internet vật lý mới được hình thành, nơi con người vừa là người sử dụng vừa là người xây dựng.

  • Nhiều công ty startup xây dựng giải pháp DePIN như plugin cho chính sách công.

  • Tính minh bạch và cộng tác được chuẩn hóa ở quy mô quốc tế.

12.7 Vai trò của mỗi người trong việc lựa chọn kịch bản

Tương lai DePIN không phải do một cá nhân, một chính phủ hay một công ty quyết định. Nó sẽ hình thành:

  • Từ cách cộng đồng chọn tham gia DAO nào.

  • Từ việc chính phủ chọn cấm đoán hay hỗ trợ thử nghiệm.

  • Từ việc người làm kỹ thuật chọn thiết kế giao thức theo hướng độc quyền hay mở.

"Kịch bản lý tưởng không tự đến. Nó đến từ sự chủ động xây dựng những hệ sinh thái công bằng, mở và bền vững – từ ngay bây giờ."

12.8 Lời kết 

DePIN – hạ tầng phi tập trung – là một biểu hiện mới cho giấc mơ cũ: Một xã hội mà mọi người dân đều có thể xây dựng, sở hữu và hưởng lợi từ những gì mình giúp tạo ra.

Hành trình này không dễ dàng. Nhưng nếu một phần hạ tầng tương lai – mạng lưới điện, cảm biến môi trường, Internet không dây, bản đồ, dữ liệu khí hậu... – có thể được xây dựng không chỉ bởi nhà nước hay công ty lớn, mà bởi hàng triệu con người, mỗi người một node, một dữ liệu, một đóng góp, thì đó là dấu hiệu rằng DePIN đã thực sự thành hình.

Cambridge, MA, 2025

Minh Do, UBA.