Phần mềm hệ thống và phần mềm ứng dụng

Có hai loại phần mềm, phần mềm hệ thống (system software) và phần mềm ứng dụng (Application software).

Phần mềm hệ thống bao gồm hệ điều hành, các chương trình điều khiển thiết bị… trong khi phần mềm ứng dụng là các phần mềm chạy trên nền của điều hành. Các phần mềm ứng dụng giúp cho công việc hàng ngày của người dùng được tự động hóa. Ví dụ chương trình xử lý văn bản, bảng tính, cơ sở dữ liệu và các chương trình đồ hoạ… là các phần mềm ứng dụng điển hình.

Tại sao hàng năm luôn xuất hiện các phiên bản mới

Việc xuất hiện các phiên bản mới của các phần mềm hàng năm do nhiều lý do khác nhau. Phía nhà sản xuất luôn cần hoàn thiện sản phẩm của mình, sao cho ít lỗi hơn, mềm dẻo hơn và mang nhiều đặc trưng hơn.

Các phiên bản mới ra đời do nhu cầu của con người ngày càng cao. Người dùng luôn mong chờ sản phẩm mới có nhiều chức năng và tiện ích hơn. Cũng có trường hợp người dùng chưa sử dụng hết các chức năng của phiên bản cũ thì phiên bản mới đã ra đời. Tuy nhiên, theo xu thế phát triển chung, việc ra đời phiên bản mới của phần mềm là điều tất yếu, chừng nào thị trường còn chấp nhận nó.

Muốn biết mình đang sử dụng phần mềm phiên bản gì, thông thường người dùng có thể nhấn vào thực đơn Help và nhấn vào About.

Hệ điều hành (Operating System)

Hệ điều hành là một phần mềm hệ thống đặc biệt, được tải một cách tự động khi máy tính khởi động. Hệ điều hành cho phép quản lý mọi hoạt động của phần mềm hệ thống và ứng dụng khác cũng như cả phần cứng máy tính.

Một cách chi tiết hơn, hệ điều hành gồm hai nhiệm vụ chính. Nhiệm vụ thứ nhất là quản lý, điều khiển mọi thiết bị phần cứng của máy tính, nhiệm vụ thứ hai là cung cấp một môi trường và các giao diện làm việc cho các chương trình hệ thống và ứng dụng, điều phối và quản lý các chương trình này. Chính vì chức năng và nhiệm vụ như vậy mà hệ điều hành luôn được khởi động đầu tiên sau khi máy tính được bật, và đây là phần mềm đặc biệt, không thể thiếu trên bất kỳ hệ thống máy tính nào

Các phần mềm hệ điều hành

Thời kỳ đầu, khi PC mới ra đời, hệ điều hành đầu tiên dành cho PC chính là MS DOS (Microsoft Disk Operating System). Hệ điều hành này bao gồm những chức năng rất cơ bản và người dùng cần phải hiểu một chút về máy tính thì mới có thể vận hành được. Giao diện của hệ điều hành DOS không thân thiện lắm với người sử dụng bởi hệ điều hành này không cung cấp giao diện đồ họa tương tác mà chỉ có thể giao tiếp với máy tính thông qua câu lệnh điều khiển (Ví dụ, muốn tạo mới một thư mục, người dùng phải gõ vào dấu nhắc lệnh dòng chữ MD Tên_thư_mục_cần_tạo, còn để chuyển vào trong thư mục này, người dùng phải gõ CD Tên_thư_mục_cần_chuyển_vào...).

Sau đó Microsoft giới thiệu Windows và ngày nay hệ điều hành này đã được sử dụng rộng rãi trong PC. Có nhiều phiên bản hệ điều hành Windows khác nhau, phiên bản đầu tiên của Windows được gọi là Windows 3.1. Phiên bản này mạnh hơn DOS và dễ sử dụng bởi nó đa nhiệm và có hỗ trợ giao diện người sử dụng. Người dùng có thể sử dụng bàn phím để nhập liệu và chuột để ra lệnh, điều khiển các thực đơn…Các phiên bản về sau này của Windows gồm Windows 95, Windows NT, Windows 98, Windows 2000, Windows XP và Windows 2003. Các phiên bản của Microsoft Windows hầu hết là trông giống nhau và tất cả đều dễ sử dụng hơn Windows 3.1 rất nhiều.

Ngoài hệ điều hành Windows, còn rất nhiều hệ điều hành khác. IBM cũng đưa ra một hệ điều hành có tên gọi là OS/2 nhưng hệ điều hành này không được phổ dụng cho lắm và chỉ được sử dụng trong một số ít các công ty. UNIX và Linux cũng là các hệ điều hành có thể chạy trên PC. Các loại máy tính khác như những máy được sản xuất bởi Apple có hệ điều hành đặc thù riêng như Unix, Linux, PS2...

Hình minh họa là biểu tượng của hai hệ điều hành nổi tiếng và thông dụng hiện nay, bên trái là biểu tượng hệ điều hành Windows XP của Microsoft, bên phải là biểu tượng của hệ điều hành mã nguồn mở Linux.

Các phần mềm hệ thống khác

Khi bạn lắp đặt một thiết bị nào đó vào bo mạch chủ máy tính, thiết bị đó chưa thể vận hành được ngay. Muốn vận hành được, bạn thường để ý thấy luôn có các đĩa CD phần mềm đi cùng với thiết bị. Đây chính là các chương trình phần mềm hệ thống giúp cho thiết bị có thể được nhận diện và làm việc tốt với hệ điều hành và bạn cần phải cài đặt phần mềm trong đĩa CD này thì thiết bị mới có khả năng vận hành được.

Bản thân bên trong hệ điều hành cũng có rất nhiều các phần mềm hệ thống khác nhau với các tính năng điều khiển khác nhau. Tập hợp các phần mềm hệ thống này giúp cho bạn có một môi trường làm việc mạnh mẽ và hiệu quả.

Chương trình xử lý văn bản (Word processing)

Chương trình xử lý văn bản (như Microsoft Word) cho phép bạn có thể tạo ra các bức thư hoặc các văn bản một cách dễ dàng. Không những cung cấp chức năng cho phép bạn nhập vào các ký tự, chương trình xử lý văn bản còn cho phép người dùng sửa chữa các ký tự nhập vào không đúng và có thể in ra sau khi đã chỉnh sửa hoàn tất...

Có rất nhiều chương trình xử lý văn bản, tiêu biểu như MS Word trong bộ ứng dụng tin học văn phòng (Office) của Microsoft, Lotus Word Pro của hãng Lotus và WordPerfect của hãng Corel...

Chương trình bảng tính (Spreadsheet)

Chương trình bảng tính (như Microsoft Excel) cho phép bạn có thể tính toán thu nhập, chi tiêu của một công ty và từ đó tính toán cân đối. Chương trình bảng tính cho phép bạn có thể xây dựng dự án về tương lai của công ty và dự báo giá cả thay đổi sẽ ảnh hưởng đến lợi nhuận của công ty như thế nào... cũng như rất nhiều các chức năng tiện ích khác như tạo biểu đồ, tham chiếu giá trị...

3.3.3 Chương trình cơ sở dữ liệu (Database)

Chương trình cơ sở dữ liệu (như Microsoft Access) cho phép bạn có thể nhập thông tin, lưu trữ thông tin và sau đó có thể sử dụng các thông tin đó theo các nhu cầu khác nhau. Sở dĩ có thể làm được như vậy là vì phần mềm CSDL cho phép lưu trữ thông tin theo cấu trúc, giúp cho việc truy xuất thông tin dễ dàng và khoa học.

Chương trình trình diễn (Presentation)

Chương trình trình diễn (như Microsoft PowerPoint) cho phép bạn tạo ra các bản trình diễn sống động và đẹp mắt, sau đó có thể được sử dụng để trình chiếu bằng máy chiếu qua đầu (overhead) hoặc kết nối với máy chiếu (projector) để trình diễn trước đông người.

Chương trình duyệt web (Web browsing)

Các ứng dụng duyệt web, hay còn gọi là trình duyệt web, cho phép bạn có thể truy xuất, hiển thị và tương tác với World Wide Web (WWW) - dịch vụ trang tin toàn cầu. Nhờ có trình duyệt web mà Internet thực sự trở thành môi trường hữu ích và không thể thiếu đối với mọi người, nơi mà bạn có thể thông qua trình duyệt web của mình đọc tin, gửi tin và làm được rất nhiều việc khác.

Giao diện đồ họa cho người dùng là gì

Giao diện đồ họa cho người dùng (Graphic User Interface - GUI) là một phần của hệ điều hành, cho phép hiển thị cửa sổ, các chức năng kéo thả các thực đơn, và cho phép người dùng điều khiển máy tính bằng chuột. Xu hướng ngày nay là hầu hết các hệ điều hành đều có sử dụng giao diện đồ họa do tính dễ dùng và khả năng tương tác với người dùng cao.

Ví dụ về hệ điều hành sử dụng giao diện đồ hoạ cho người dùng là Windows, Linux, OS/2...

Ưu điểm của giao diện đồ hoạ cho người dùng

Giao diện đồ hoạ cho người dùng khiến cho hầu hết các chương trình trông tương tự nhau và cách thức xử lý các đối tượng cũng khá giống nhau nên khi người dùng chuyển từ một chương trình được cung cấp bởi một nhà sản xuất này tới một chương trình được cung cấp bởi một nhà sản xuất khác người đó sẽ thấy việc chuyển đổi khá dễ dàng.

Giao diện đồ hoạ cho người dùng cũng cho phép các lập trình viên dễ dàng viết chương trình theo các quy tắc giao diện nhất quán.

Phát triển hệ thống là gì

Phát triển hệ thống là một thuật ngữ được sử dụng để mô tả cách thức các hệ thống, phần mềm từ lúc chuẩn bị triển khai tới lúc phân phối cho người sử dụng

Các quá trình phát triển hệ thống phần mềm máy tính

Hầu hết các dự án công nghệ thông tin làm việc trong một chu trình.

• Bước đầu tiên là phân tích nhu cầu người dùng . Công việc này thường được thực hiện bởi một hệ thống phân tích chuyên nghiệp, cho phép hỏi và tìm hiểu người sử dụng chính xác họ muốn hệ thống làm gì.
• Bước tiếp theo là bước lên kế hoạch và chỉ ra các công việc sẽ được thực hiện trên hệ thống máy tính thực tế như thế nào. Lập trình viên sẽ lấy các chỉ tiêu kỹ thuật từ phần phân tích hệ thống và sau đó mã hóa, chuyển thành các chương trình máy tính .
• Kế đến là vận hành thử và kiểm tra, rà soát lỗi, bổ sung đánh giá, nhu cầu.
• Bước cuối cùng giới thiệu hệ thống mới và phát hành sử dụng. Phía người dung sẽ bắt đầu sử dụng hệ thống, đánh giá và gợi ý những cải tiến mới và quá trình được bắt đầu lại từ đầu.
• Có nhiều phương pháp luận xác định quy trình phát triển một hệ thống và thống thường ta sẽ thấy bốn giai đoạn được liệt kê dưới đây.

Phân tích, thiết kế, lập trình và kiểm thử